Nghi án hồ Dâm Đàm

[Dương Nghiệp]

Lật lại vụ án hồ Dâm Đàm cho chư vị huynh đệ tỉ muội cùng luận bàn. Dưới đây là đoản ý của Dương mỗ, huynh muội đọc thử.

Sách sử có chép, vụ án "hồ Dâm Đàm" xảy ra vào tháng 3 năm Bính Tý 1096 rằng:

Bấy giờ vua ra hồ Dâm Đàm, ngự trên thuyền nhỏ xem đánh cá. Chợt thấy có mây mù nổi lên, trong đám mù nghe có tiếng thuyền bơi đến, tiếng mái chèo rào rào, vua lấy giáo ném. Chốc lát mây mù tan, thấy trong thuyền có con hổ, mọi người sợ tái mặt, nói: Việc nguy rôi! Người đánh cá là Mục Thận quăng lưới trùm lên con hổ, thì ra là Thái sư Lê Văn Thịnh. Vua nghĩ Thịnh là đại thần có công giúp nước, không nỡ giết, đày lên trại Thao Giang. Thưởng cho Mục Thận quan chức và tiền của, lại cho đất ở Hồ Tây làm thực ấp. Trước đấy Lê Văn Thịnh có gia nô người nước Đại Lý (vùng Vân Nam, Trung Quốc) có pháp thuật lạ, cho nên mượn thuật ấy mưu toàn làm thí nghịch.

Địa điểm vụ án xảy ra là ở Hồ Tây- Hà Nội nay (sở dĩ gọi là vụ án Dâm Đàm là bởi vì vào thời Lý, Hồ Tây có tên gọi là Hồ Dâm Đàm). Vị vua được nhắc đến đây là vua Lý Nhân Tông.

Nói về Thái Sư Lê Văn Thịnh. Ông được xem là Trạng Nguyên đầu tiên của lịch sử khoa cử Việt Nam. Được bổ nhiệm làm quan, ông đã có nhiều cống hiến cho triều đình. Trong đó, phải kể đến công đàm phán đòi lại được 6 huyện, 3 động bị quân Tống lấn chiếm. Một điểm đáng chú ý là khi được thăng lên Thái Sư, Lê Văn Thịnh đã rất đề cao Nho học, còn cử Nho sĩ quản lý tài sản nhà chùa (Phật giáo).

Nói về vua Lý Nhân Tông. Ông là một trong những vị minh quân trong lịch sử. Lý Nhân Tông cũng là một vị vua khổ luyện, phấn đấu đạt đến độ “học thức cao minh, hiểu sao đạo lý” (Phan Huy Chú). Điểm đáng quan tâm là thời Lý, các vua rất tôn Phật giáo, và tất nhiên vua Lý Nhân Tông cũng không phải ngoại lệ.

Trên câu chuyện, Lê Văn Thịnh bị đày ở trại Thao Giang. Tại hạ có tìm hiểu thông tin về địa điểm này, được cho là ở ven sông Thao thuộc Phú Thọ (có tài liệu cho là ở Thanh Hoá), nhưng chung quy rằng, đây không phải là vùng rừng thiêng nước độc, không khắc nghiệt đáng để đày đoạ một kẻ phản nghịch như Lê Văn Thịnh.

Hội chung, đây là một câu chuyện hoang đường ở chi tiết "trạng hoá hổ". Có ý kiến cho rằng vua bị ảo ảnh. Giả thuyết này có vẻ không hợp lý mấy. Không thể có chuyện vua và tất cả các vị quan chức cùng thuyền đều bị ảo ảnh. Hơn nữa, Nhân Tông là vị vua sáng suốt, minh mẫn. Khí tiết mờ mịt gây ảo ảnh lại ngự thuyền xem đánh cá, hoá ra vô lý!

Nếu Lê Văn Thịnh bị vua kết tội là kẻ "phản nghịch" thật, thì hình phạt cho ông không phải chỉ nhẹ như việc đi đày, hơn nữa là đi đày ở một nơi như ở "Thao Giang".

Như đã nhấn mạnh ở trên, thì có thể nói, đây là sự đối đầu giữa Nho giáo và Phật giáo ở nước ta. Phật giáo thời điểm này chiếm vị trí độc tôn, nó nhấn chìm Nho giáo (và các giáo phái khác). Khi Nho giáo vươn lên (Lê Văn Thịnh trọng Nho), thì phải có thế lực đối lập (Phật giáo) để đàn áp. Mà Phật giáo có một người đại diện quyền lực hơn tất cả mọi người. Kết quả là Lê Văn Thịnh bị loại trừ khỏi triều đình trong tai tiếng.

Giữa một trí tuệ tinh hoa- tài đức vẹn toàn và một hành động nghịch phản, ắt hẳn có sự mâu thuẫn và sự vô lý. Cũng như khi lật lại vụ án Lệ Chi Viên vậy.

Xin tạm dừng. Huynh đệ tỷ muội có cao kiến gì nữa, xin bộc bạch, tại hạ trân trọng vô cùng.
Dương Nghiệp.