Nho Giáo:-"Ngũ Thường" luận lý.

[sao_phu08]

Nguyên văn gởi bởi TC NGUYỄN

Người hỏi thì đây lại phải thưa
Học chi cho mấy bảo rằng vừa
Ngụ ngôn hướng dẫn lời xưa ấy
Vạch rõ càn khôn sao bảo chưa!...

Càn Khôn Vạch Rõ Vẫn Bảo Chưa
Lý Trên Nghe Ra Vẫn Còn Thừa
Chỉ Sợ Luận Đàm Thỏa Chí Hướng
Vận Hành Mấy Kẻ Lại Lọt Vừa ?

[TC NGUYỄN]

Nguyên văn gởi bởi sao_phu08

Càn Khôn Vạch Rõ Vẫn Bảo Chưa
Lý Trên Nghe Ra Vẫn Còn Thừa
Chỉ Sợ Luận Đàm Thỏa Chí Hướng
Vận Hành Mấy Kẻ Lại Lọt Vừa ?

Luận đàm cho rõ chỗ nào chưa
Dụng được hay không bỏ lấy thừa
Ý của người xưa không hợp nữa
Ôm vào chỉ khổ tỏ hay chưa?!...

[sao_phu08]

Nguyên văn gởi bởi TC NGUYỄN

Ý của người xưa không hợp nữa
Ôm vào chỉ khổ tỏ hay chưa?!...

Chỉ Trách Hậu Nhân Suy Nghĩ Thưa
Ý Của Tiền Nhân Lại Bảo Thừa
Nếu Nói Đạo Xưa Không Hợp Nữa
Sao Còn Bàn Luận Ngược Ngạo Chưa ?

Hậu Thế Ngày Nay Nhiều Chí Hướng
Mỉa Luân Lý Cổ Không Hợp Thời
Hỏi Xem Mấy Kẻ Rành Khổng , Mạnh
Răn Mình , Được Mấy Ở Trên Đời ?

Luận Xưa Chỉ Để Tường Việc Cũ
Học Hỏi Điều Hay , Sống Giữa Thời
Thị Phi Lắm Kẻ Vàng Thau Lẫn
Tự Thẹn Không Theo Được Đạo Đời

Cuộc Sống Ngày Nay Không Giữ Nỗi
Nhiều Khi Nhắm Mắt Trái Lương Tâm
Đạo Lý Người Xưa Bàn Rất Giỏi
Lại Không Thanh Bạch , Hỏi Có Lầm ?

[LSB-Truy Vân]

Chữ Nhân, Chữ Lễ... chẳng phải xưa,
Ngày nay chữ ấy vẫn không thừa,
Mượn chuyện người xưa ta thấu hiểu,
Cốt để hôm nay sống cho vừa.

Ngàn năm ngày trước, có chổ thưa:
Anh minh luận lý khéo cho vừa,
Chỗ nào mà hay ta học hỏi,
Chổ tối đem chôn, đã hiểu chưa?

Xưa chốn Trung Quân lại Ái Quốc,
Nay là chốn lạ chẳng như xưa,
Miếng cơm manh áo, ăn còn thiếu,
Luận qua bàn bại, chớ hơn thua.

Người nói kẽ nghe mới phải đạo,
Nghe mà thấu hiểu càng anh minh,
Đừng nghĩ ta tài ta kiêu ngạo,
Để rồi thiên hạ rõ được bao?

TC có lý của TC,
Saophu có cơ duyên Saophu,
Chung tay nhau góp người vài ý,
Chẳng phải được không, cái vẹn toàn...

[sao_phu08]

Nguyên văn gởi bởi Truy Vân

Chữ Nhân, Chữ Lễ... chẳng phải xưa,
Ngày nay chữ ấy vẫn không thừa,
Mượn chuyện người xưa ta thấu hiểu,
Cốt để hôm nay sống cho vừa.

Luận qua bàn bại, chớ hơn thua.

Tháo Gút Phải Cần Người Thắt Gút
Chờ Nghe Mới Được Lẻ Êm Tai
Một Chút Lạm Bàn Hơi Cuồng Vọng
Xin Thưa Chẵng Dám Đả Phá Ai

Đa tạ đồng hữu đã " mở trói " cho tại hạ !
Thập phần tri ân !

[TC NGUYỄN]

...than ôi còn gì!!!

Trói có đâu mà chi mở gút
Bàn qua tán lại chuyện vui chơi
Ở đời mấy thuở tìm tri kỷ
Giữa chốn trần ai, phải lấy lời…?!

Hư vọng xa xưa đà mất gốc
Thoáng hờn vơ vẩn áng mây đưa
Lễ- còn một chút lưu hằn dấu
Vòng lấy đôi tay lạnh gió lùa!

Nhân- cuộc bể dâu còn chi nữa
Lợi riêng trời đất dệt binh đao
Quyền này dễ có chi mà đổi
Chỉ tội riêng mình- thương thảm sao!

Thuyền ai xoắn rợn ba đào
Dập tan mảnh vỡ trôi vào hư không
Lễ-nhân một ngọn sóng bồng
…
…than ôi còn gì!!!

[sao_phu08]

Xưa Chỉ Là Sóng
Tan Ở Cửa Sông
Nay Người Cúi Mặt
Hoài Cổ Đáy Lòng

[sao_phu08]

Tam Tự Kinh bắt đầu bằng :
Nhân Chi Sơ ( người mới sinh ra )
Tính Bản Thiện ( tính vốn thiện )
Tính Tương Cận ( bản tính gần giống nhau )
Tập Tương Viễn ( do môi trường học tập dẫn đến khác nhau )
Con người sinh ra đều mang tính thiện ? Phải vậy chăng ? Tại hạ ngày trước cũng gật đầu tán đồng thừa nhận điều đó . Mọi đứa trẻ sinh ra đều mang tâm thiện , đều dễ thương , tính tình cũng khá giống nhau . Nhưng có phải là do môi trường giáo dục nên mới biến tâm thành thiện ác lẫn lộn ? . E rằng không hẵn như thế ! Có nghe nói Lão Tử ngày trước học qua sách gì đâu mà sau này vẫn là đại hiền thời Xuân Thu Chiến Quốc . Trong khi Lưu Thiện ( con Lưu Bị ) học hành tử tế , xung quanh toàn những bậc hùng tài cái thế , lại chỉ là một tên hèn nhát ngu muội . Vậy " tính tương viễn " từ đâu ra ? Nhân chi sơ tánh có bổn thiện ? Nhân chút cao hứng xin vài dòng ngu muội diễn giãi

Bản tính con người vốn là nữa thiện , nữa ác . Phần thiện trong con người do lý trí điều khiển . Phần ác trong con người chính là bản năng còn lại từ nguồn gốc động vật , do bản năng chi phối . Một khi bản năng trổi dậy lý trí chắc hẳn sẽ lu mờ .

Đứa trẻ khi sinh ra đã mang sẵng trong người nữa thiện nữa ác như một Á Thần ( nữa thần thánh nữa ma quỷ ) . Đứa trẻ chào đời việc đầu tiên là khóc ré lên và chân tay quẫy đạp . Khóc đòi bú , quẫy đạp tứ chi để lồng phổi hoạt động theo bản năng để tìm kiếm sự sống . Chẵng phải đứa trẻ đã tham cái căn bản ( tham sống ) của kiếp người đó sao ? . Rồi cái " phần ác căn bản " ấy cứ theo đứa trẻ mà lớn . Tùy theo môi trường sống và cung cách dạy dỗ sẽ biến tướng khác nhau .

Nếu môi trường tốt , giáo dục tận tâm , " phần ác căn bản " sẽ bị " gốc thiện nguyên thủy " che mất . Đứa trẻ nọ lớn lên sẽ là một " người tốt " . Nếu môi trường xấu , giáo dục không đúng cách lại hời hợt , " phần ác căn bản " sẽ tích góp thêm mạnh lấp đi " gốc thiện nguyên thủy " . Đứa trẻ nọ theo đó lớn lên sẽ là một " người xấu " . Vậy " người xấu " , " người tốt " ở đây không do môi trường , giáo dục quyết định mà thành ( Tập Tương Viễn ) . Môi trường , giáo dục chỉ là chất xúc tác . Nguồn cội là do " phần ác căn bản " lúc Nhân Chi Sơ đó thôi .

Phật dạy : " con người sẽ chứng được cõi niết bàn nếu tiêu trừ được Tham sân Si " . Chính cái Tham đó mới tạo gốc cho sân si bám vào mà phát triển , mới phát sinh ra những " Nhân " những " Quả " sau này tạo thành một kiếp " Khổ Ải " .

Cái tham căn bản của đứa trẻ theo thời gian sẽ bị lấn áp ( môi trường giáo dục tốt ) hoặc lớn mạnh thêm ( môi trường giáo dục xấu ) thì bản chất tính Tham ( tiêu biểu cho cái Ác ) vẫn còn . Nó như một lò than âm ỉ chờ lúc lý trí ngu muội sẽ phát tác ra , hậu quả khôn lường thường là hối hận không kịp

Nhân Chi Sơ bản tính vốn không hoàn toàn " chân thiện " . " Cái ác căn bản " vốn đã xen vào . Thực chất trên đời này không có người hoàn toàn tốt , chỉ có người xấu nhiều hay xấu ít mà thôi .

Ngày nay có nhiều người nuông chiều , dung túng trẻ con quá đáng . Thật tội nghiệp cho đứa trẻ . Sau này chẵng may chúng hư hỏng lại mắng mỏ không tiếc lời . Sao chẵng thấy ai tự mắng mình giáo dục hời hợt , để cái Ác có dịp lớn mạnh ăn sâu vào bản chất đứa trẻ ?

Nói không bằng hiểu , hiểu không bằng làm .

Làm thế nào để chúng ta nuôi dưỡng được " gốc thiện nguyên thủy " của mình không bị " cái ác căn bản " lấn áp ? Làm thế nào để chúng ta không bị " bản năng " làm lu mờ " lý trí " ? Chính là không ngừng học hỏi điều hay lẻ phải , tránh xa điều gian trá . Đạo trên đời này muôn hình vạn trạng nhưng chung quy cũng chỉ muốn giáo dục con người Làm Thiện Lánh Ác mà thôi .

Nhân chi sơ tính vốn không hoàn toàn thiện . Thiện hay ác phần lớn là do môi trường giáo dục và do chình khả năng tiếp thu của " Nhân Chi Sơ " mà ra .
Xin thay lời kết bằng một đoạn Tam Tự Kinh :

DƯỠNG BẤT GIÁO (nuôi dưỡng mà không dạy dỗ )
PHỤ CHI QÚA (là lỗi của bậc cha mẹ )
GIÁO BẤT NGHIÊM (dạy dỗ mà không nghiêm túc)
SƯ CHI ÐỌA (là lỗi của người thầy )
TỬ BẤT HỌC (người mà không học hành )
PHI SỞ NGHI (sẽ không biết lễ nghi cư xử )
ẤU BẤT HỌC (nhỏ mà không chịu học )
LÃO HÀ VI (về già không biết làm gì )

Một chút kiến thức ấu trĩ . Mong chờ chỉ điểm .

[Dương Nghiệp]

Nói đoạn Lưu Thiện xung quanh toàn những bậc hùng tài tái thế, nhưng lại hèn nhát ngu muội quả có điều đáng để bàn lại. Có hẳn xung quanh Lưu Thiện toàn bậc tái thế? Thiết nghĩ là không. Dưới trướng Lưu Bị, quả có nhiều anh tài, tuấn kiệt thật đấy, nhưng cũng không thể nói là không có bọn loạn thần tặc tử chờ thời cơ gây họa. Và kì thực, không phải trong 17 năm đầu đời, Lưu Thiện chỉ tiếp xúc với những bậc tầm cỡ Lưu Bị, Khổng Minh? Hơn nữa, từ khi được nhận ấn từ tay Lưu Bị, y đã khờ khạo mà tin theo những tên loạn thần, khiến Khổng Minh - nước Thục bao phen đắn đo. Điều này há chẳng phải minh chứng cho "tập tương viễn" hay sao?

Tại hạ tự đặt ra câu hỏi tại sao lại thế. E con người lớn lên thế nào, trưởng thành ra sao còn tùy thuộc vào cái tâm bên trong và khả năng tiếp thu nữa.

Con người vốn học tập từ thế giới từ khi lọt lòng bằng cách bắt chước theo. Ấy vậy, người ta mới bảo "môi trường thế nào thì nhân sinh thế đấy". Đến một lúc nào đó, con người sẽ tự có lối suy nghĩ, tiếp thu riêng của mình, từ đó hình thành những nhân cách, hình thành những lối sống khác nhau, có thể nói là biệt lập.

Khác với một đứa trẻ chào đời, nó không biết toan tính, nó chưa biết suy nghĩ, nó chưa biết đắn đo. Cái sự làm theo bản năng ấy, cái sự thơ ngây và trong sáng ấy, người ta gọi là sự thánh thiện, thuần khiết.

Vậy thì từ phía trên đây, tại hạ mới kết lại một câu, "nhân chi sơ tánh bản thiện" là không sai. Có sai chăng, nếu các hạ đối chiếu cùng với những ánh nhìn khác nhau. Mà theo tại hạ, cố nhân có ý truyền đạt cái sự "toan tính và không toan tính", chứ không phải là "bản năng hay không bản năng" hoặc là phân tích từng chữ "con và người".

Vài dòng như vậy.