Trích dẫn:
Nguyên văn gởi bởi TC NGUYỄN
Vài ý kiến về dịch thơ Đường(tt)
...
, đứng trên phương diện ngôn ngữ thơ, mời các bạn bàn cho vui. (ct)
|
Dù không muốn thừa nhận nhưng các dịch giả ai cũng hiểu Dịch là phải Diệt . Vì sao vậy ?
1. Như TC huynh đã nói đó là do bất đồng về ngôn ngữ , lại thêm do khác biệt về truyền thống , tư tưởng , văn hóa và cảm thụ bàng quan của nước sở tại .
2. Khi dịch một bài thơ , hoặc là vì bài thơ nổi tiếng hoặc là do của một tác giả nổi tiếng hay do cảm nhận riêng của dịch giả , có nghĩa là phải làm sao " thuần hóa " bài thơ đó cho hợp với văn hóa đọc của nơi mà dịch giả đang sống . Tuy không muốn nhưng cũng phải " xén bớt " . Nếu là một dịch giả uyên bác , " xén bớt " này chỉ tinh không giảm . Nhưng nếu là dịch giả vô tâm , " xén bớt " này thành ra tỉa ngọn bỏ gốc . Có thể thấy ví dụ điển hình như , Hoàng Hạc Lâu có nhiều bản dịch khác nhau của các dịch giả khác nhau , nhưng chỉ có bản dịch của cụ Tản Đà là thịnh nhất vì " tinh không giảm " .
3. Bài thơ gốc vốn chỉ có một , tuy nhiên các dịch giả về sau càng dịch càng phải " diệt " thêm . Nguyên do là vì nếu không cẩn thận sẽ dễ trùng ý dịch của dịch giả đã dịch trước . Xin lấy ví dụ trong Hoàng Hac Lâu có câu :
Tình xuyên lịch lịch Hán Dương thụ (
Bên dòng sông khi trời tạnh, hàng cây đất Hán Dương trông thấy rõ )
Phương thảo thê thê Anh Vũ châu (
Trên bãi Anh Vũ cỏ thơm mọc mơn mởn xanh tươi.)
Cụ Tản Đà có dịch rất hay và sát nghĩa :
Hán Dương sông tạnh cây bày,
Bãi xa Anh Vũ xanh dầy cỏ non
Ý thơ nguyên bản chỉ có một , ngặt nổi cụ Tản đã chọn sạch sẽ những từ việt hóa làm tỏ ý rồi khiến người dịch sau cụ phải đắn đo . Ví như một bản dịch khác cũng rất nổi tiếng , được đưa vào chương trình ngữ văn phổ thông trung học :
Hán Dương sông tạnh cây sáng ửng
Bãi xa Anh Vũ cỏ xanh dầy
Rõ ràng đọc kỹ và so sánh thấy hai phân đoạn dịch này có nhiều từ trùng nhau . Đây không phải là ăn cắp tư tưởng chỉ là cao ý tương phùng , tuy nhiên người bàng quan không khỏi nghi hoặc . Trở lại bản dich của Vũ Hoàng Chương do TC gởi , ta thấy đoạn này được dịch :
Cây bến Hán Dương còn nắng chiếu
Cỏ bờ Anh Vũ chẳng ai chơi
Nếu không phải là một bài thơ dịch , xét nghĩa thì đây rõ ràng có khác với bản của cụ Tản . Không phải cụ Vũ không tìm hiểu cặn kẻ nghĩa gốc mà dịch lệch . Chỉ vì cụ muốn " khác đôi chút " để người đọc không thấy bóng dáng của Tản Đà trong thơ cụ mà thôi (?) . Đó chính là " phần tôi riêng " của một nhà thơ chân chính , không muốn bị trộn lẫn với một ai khác .
4. Vốn từ ngữ của hai nước khác nhau , lại thêm tiếg việt ta quá ư phong phú , nên dù chỉ có một bản gốc thì dùng nhiều cách dịch khác nhau nếu vẫn sáng ý thì vẫn chấp nhận được . Đó là điều đáng khích lệ , giúp người đọc hiểu thêm về nguyên tác . Tuy nhiên không nên " dịch phải diệt " rồi tỉa cành tỉa ngọn lại xén luôn gốc đi lệch mất ý nguyên tác .
5.Chuyện các dịch giả thì chúng ta không dám bàn nhiều , đứng trên phương diện một người yêu thơ thỉnh thoảng cao hứng dịch lại một danh tác nổi tiếng nào đó mà mình yêu thích thì chỉ cần giữ ý nguyên bản , không cắt xén nhiều là được . Đôi khi không cần nắm kỹ niêm luật quá vì mình chỉ dịch cho thỏa chí phóng bút , miễn đừng trùng với ai và đừng vụn quá là được . Vì thực chất chúng ta có phải là nhà thơ hay dịch giả gì đâu .
vài lời thêm bớt , đừng chê là vụn
25-02-2010
Chế độ Linear
