Dịch Hán thi

[Anh Nguyên]

Từ ô thất kỳ mẫu,
Á á thổ ai âm.
Triêu dạ bất phi khứ,
Kinh niên thủ cố lâm.
Dạ dạ dạ bán đề,
Văn giả vi triêm khâm.
Thanh trung như cáo tố,
Vị tận phản bộ tâm.
Bách điểu khởi vô mẫu,
Nhĩ độc ai oán thâm.
Ưng thị mẫu từ trọng,
Sử nhĩ bi bất nhâm.
Tích hữu ngô khởi giả,
Mẫu một tang bất lâm.
Ta ai tư đồ bối,
Kỳ tâm bất như cầm.
Từ ô phục từ ô,
Điểu trung chi tăng sâm.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Quạ hiền kêu đêm

Quạ hiền vừa mất mẹ rồi,
"Quà quà", kêu tiếng buồn ôi là buồn.
Chẳng bay đi, ở đấy luôn,
Quanh năm vẫn giữ cội nguồn rừng xưa.
Nửa đêm kêu tiếng thảm chưa,
Áo người thấm lệ khi vừa nghe kêu.
Tiếng kêu như muốn tỏ điều:
Chăm nuôi, đền đáp bấy nhiêu chưa vừa.
Trăm loài không có mẹ ư?
Riêng mày thương sót, thật chưa ai bằng.
Niềm thương của mẹ nặng chăng,
Khiến mày sầu khổ chẳng dằn được ư?
Có ông Ngô-Khởi thuở xưa,
Mẹ ông khi chết, không đưa đám bà.
Than ôi cái lũ người ta,
Dạ lòng của họ thua xa chim trời.
Quạ hiền, hỡi quạ hiền ơi,
Trong loài chim, chính mày thời Tăng-Sâm...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Tạc nhật nam lân khốc,
Khốc tbanh nhất hà khổ.
Vân thị thê khốc phu,
Phu niên nhị thập ngũ.
Kim triêu bắc lý khốc,
Khốc thanh hựu hà thiết.
Vân thị mẫu khốc nhi,
Nhi niên thập thất bát.
Tứ lân thượng như thử,
Thiên hạ đa yểu chiết.
Nãi tri phù thế nhân,
Thiểu đắc thuỳ bạch phát.
Dư kim quá tứ thập,
Niệm bỉ liêu tự duyệt.
Tòng thử minh kính trung,
Bất hiềm đầu tự tuyết.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Nghe người khóc

Hôm qua, nghe khóc xóm nam,
Khóc, nghe đau xót đến tan nát lòng.
Ấy là tiếng vợ khóc chồng,
Mới hăm lăm tuổi, đi không trở về.
Sớm nay, xóm bắc ỷ ê,
Tiếng nghe thảm thiết ê chề héo hon.
Ấy là tiếng mẹ khóc con,
Năm nay mười tám, hãy còn trẻ trung.
Bốn bên hoàn cảnh đều cùng,
Chết non, thiên hạ kể không thiếu gì.
Người đời, tạm bợ bền chi,
Ít ai được sống đến khi bạc đầu.
Ta hơn bốn chục, trẻ đâu,
Nghĩ thầm như thế, bắt đầu vui thay.
Soi gương, từ đấy đến nay,
Không còn buồn bực đầu này tuyết pha...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Bát niên thập nhị nguyệt,
Ngũ nhật tuyết phân phân.
Trúc bách giai đống tử,
Huống bỉ vô y dân.
Hồi quan thôn lư gian,
Thập thất bát cửu bần.
Bắc phong lợi như kiếm,
Bố nhứ bất tệ thân.
Duy thiêu cao cức hoả,
Sầu toạ dạ đãi thần.
Nãi tri đại hàn tuế,
Nông giả đa khổ tân.
Cố ngã đương thử nhật,
Thảo đường thâm yểm môn.
Cát cừu phú thi bị,
Toạ ngoạ hữu dư ôn.
Hạnh miễn cơ đống khổ,
Hựu vô lũng mẫu cần.
Niệm bỉ thâm khả quý,
Tự vấn thị hà nhân.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Rét gắt ở nhà quê

Năm Thiên-Bảo tứ tám thời:
Năm ngày tháng Chạp tuyết rơi mịt mờ.
Bách, thông chết cóng nào ngờ,
Huống dân không áo bây giờ ra sao?
Quay nhìn trong xóm thế nào?
Mười nhà, tám chín nghèo sao là nghèo!
Như gươm, gió bắc vèo vèo,
Vải thô không đủ kiếp nghèo che thân.
Đốt gai, đốt cỏ sưởi dần,
Buồn rầu bó gối đã gần qua đêm.
Những năm rét gắt, biết thêm,
Nông dân chịu biết bao niềm đắng cay.
Ngẫm ta trong những ngày này,
Ở trong nhà cỏ đóng ngay cửa vào.
Chăn bông, áo kép, ấm sao!
Ngồi, nằm, hơi ấm lúc nào cũng dư.
Khổ vì đói rét đã từ,
Việc đồng vất vả, không như mọi người.
Nghĩ điều ấy, hổ thẹn ơi!
Tự mình lại hỏi là người gì đây?!...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Quế bố bạch tự tuyết,
Ngô miên nhuyễn ư vân.
Bố trọng miên khả hậu,
Vi cừu hữu dư ôn.
Triêu ủng tọa chí mộ,
Dạ phú miên đạt thần.
Thùy tri nghiêm đông nguyệt,
Chi thể noãn như xuân.
Trung dạ hốt hữu niệm,
Phủ cừu khởi thuân tuần.
Trượng phu quý kiêm tế,
Khởi độc thiện nhất thân.
An đắc vạn lý cừu,
Cái khoả chu tứ ngân.
Ổn noãn giai như ngã,
Thiên hạ vô hàn nhân.
~Bạch-Cư-Dị~

Áo ấm mới may

Trắng như tuyết, vải Quế đây,
Bông Ngô mềm mại như mây trên trời.
Bông dày, vải lại mềm ơi,
Áo may thừa ấm, đồng thời lại êm.
Sáng ra, khoác đến tận đêm,
Tối nằm, lại đắp thay mền ngủ ngay.
Tháng Đông giá buốt ai hay:
Chân, tay, thân ấm như ngày mùa Xuân!
Trong đêm chợt nghĩ xa gần,
Đứng lên vỗ áo, băn khoăn nhủ lời:
Trượng phu quý ở giúp đời,
Chứ đâu chỉ biết sướng nơi thân mình.
Sao cho áo rộng mông mênh,
Che trùm bốn cõi, không tình gần xa.
Ấm yên, đều được như ta,
Không người chịu rét, mọi nhà yên vui...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Nhất châu thanh ngọc lập,
Thiên diệp lục vân uỷ.
Đình đình ngũ trượng dư,
Cao ý do vị dĩ.
Sơn tăng niên cửu thập,
Thanh tĩnh lão bất tử.
Tự vân thủ chủng thì,
Nhất khoả thanh đồng tử.
Trực tòng manh nha bạt,
Cao tự hào mạt thủy.
Tứ diện vô phụ chi,
Không tâm hữu thông lý.
Ký ngôn lập thân giả,
Cô trực đương như thử.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Cây ngô đồng chùa Vân-Cư

Một cây xanh đứng giữa trời,
Mây xanh, ngàn lá đâm chồi nở hoa.
Cao hơn năm trượng không ngoa,
Nhưng còn như muốn vượt qua ngọn này.
Vị tăng chín chục ở đây,
Tuy già, thanh tịnh nên nay vẫn còn.
Nói rằng trồng lấy cây con,
Từ nơi hạt giống mầu còn xanh xanh.
Cái mầm mọc thẳng lên nhanh,
Cao, từ loại tánh mà sanh từ đầu.
Bốn bên chẳng có cành đâu,
Tâm không, thông suốt lý mầu từ lâu.
Lập thân, xin nhắn một câu:
"Một mình ngay thẳng làm đầu như cây"...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Giang châu vọng thông châu,
Thiên nhai dữ địa mạt.
Hữu sơn vạn trượng cao,
Hữu giang thiên lý khoát.
Gián chi dĩ vân vụ,
Phi điểu bất khả việt.
Thuỳ tri thiên cổ hiểm,
Vị ngã lưỡng nhân thiết.
Thông châu quân sơ đáo,
Uất uất sầu như kết.
Giang châu ngã phương khứ,
Thiều thiều hành vị yết.
Đạo lộ nhật quai cách,
Âm tín nhật đoạn tuyệt.
Nhân phong dục ký ngữ,
Địa viễn thanh bất triệt.
Sinh đương phục tương phùng,
Tử đương tòng thử biệt.
~Bạch-Cư-Di~

Dịch:

Gửi Vi-Chi (Nguyên-Chẩn)

Giang-Châu lại ngóng Thông-Châu,
Chân trời cuối đất thấy đâu được gì.
Núi cao vạn trượng, sao đi?
Sông ngàn dặm rộng, đường về khó qua.
Trên trời mây phủ bao la,
Chim bay chẳng thể vượt qua được rồi.
Ai hay hiểm trở ngàn đời,
Vì tôi và bác mà trời tạo ra.
Thông-Châu, bác tới tháng qua,
Mối sầu chất chứa hẳn là chưa nguôi.
Giang-Châu, tôi phải đi rồi,
Đi xa thăm thẳm chưa hồi dừng chân.
Đường đi hai ngả cách dần,
Mỗi ngày tin tức lần lần im hơi.
Gió đưa, muốn gửi mấy lời,
Đất xa, tiếng chẳng tới nơi được nào.
Sống, ta sẽ gặp lại nhau,
Nếu mà chết mất, biệt nhau từ giờ!...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Giang vân ám du du,
Giang phong lãnh tu tu.
Dạ vũ trích thuyền bối,
Dạ lãng đả thuyền đầu.
Thuyền trung hữu bệnh khách,
Tả giáng hướng giang châu.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Trong thuyền đêm mưa

Ùn ùn mây phủ dòng sông,
Vù vù gió thổi trên không như gào.
Trên mui, mưa đổ ào ào,
Mũi thuyền, sóng vỗ còn cao hơn thuyền.
Trong thuyền, khách bệnh chẳng yên,
Trên đường giáng chức ra miền Giang-Châu...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Thuỳ gia tư phụ thu đảo bạch,
Nguyệt khổ phong thê châm chử bi.
Bát nguyệt cửu nguyệt chính trường dạ,
Thiên thanh vạn thanh vô liễu thì.
Ứng đáo thiên minh đầu tận bạch,
Nhất thanh thiêm đắc nhất hành ty.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Nghe tiếng chày đêm

Nhà ai đập lụa đêm Thu,
Trăng buồn, gió lạnh, sầu u tiếng chày.
Tháng này, Tám, Chín, đêm dài,
Trăm, nghìn, cả vạn tiếng chày thâu đêm.
Sáng ra, đầu bạc như tiên,
Tóc xanh, mỗi tiếng thành thêm tơ rồi!...
~Anh-Nguyên~

[Anh Nguyên]

Hoa lưu thất kỳ chủ,
Luy ngạ vô nhân mục.
Hướng phong tê nhất thanh,
Mãng thương hoàng hà khúc.
Tháp băng thuỷ bạn lập,
Ngoạ tuyết trũng gian túc.
Tuế mộ điền dã không,
Hàn thảo bất mãn phúc.
Khởi vô thị tuấn giả,
Tận thị phàm nhân mục.
Tướng mã thất ư sấu,
Toại di thiên lý túc.
Thôn trung hà nhiễu nhiễu,
Hữu lại trưng sô túc.
Thâu bỉ quân khái trung,
Hóa tác nô thai nhục.
~Bạch-Cư-Dị~

Dịch:

Tuấn mã gầy

Ngựa Hoa-Lưu mất chủ rồi,
Gầy gò, đói khát, không người chăm nom.
Gió lên, hý một hồi dòn,
Trên đồng cỏ rộng, bên con sông Hoàng.
Đạp băng bên vũng nước tràn,
Nằm trong hố tuyết tránh làn gió đông.
Cuối năm, đồng ruộng trống không,
Cỏ, ăn lạnh lẽo, bụng không được đầy.
Há không người kiếm ngựa hay?
Toàn là mắt thịt, ngựa nay mới còn!
Ngựa, xem, chỉ biết chê còm,
Bộ giò ngàn dặm, có còn thấy đâu.
Trong thôn, nhốn nháo truyền nhau,
Lính thu lúa, cỏ, mau mau cho đầy.
Đem về tầu ngựa gần đây,
Ngựa thồ, vỗ béo một bầy mà thôi!...
~Anh-Nguyên~