60 năm tuổi đời một tác phẩm , thật tình thời gian chưa thể nói là dài , và cũng chưa đủ để làm xong 1 cuộc sàng lọc tự nhiên , một sự định vị mọi giá trị tinh thần mà tác phẩm đó đóng góp cho dân tộc và nhân loại .Riêng với tác phẩm Ngục trung nhật ký thì thời gian thực tế lại còn ngắn hơn .Bởi sau khi ra đời .Tác phẩm đã chìm vào giữa bộn bề của lịch sử trót ngót 20 năm ... để rồi vào giữa năm 1960 mới lại xuất hiện dưới hình thức bản dịch nhật ký trong tù.Tuy vậy ba thập niên lưu truyền của bản dịch từ năm 1960 đến nay quả là 3 thập niên đầy ý nghĩa:một nữa thời gian này là cuộc đấu tranh sinh tử toàn thắng cho độc lập và cho tổ quốc_ ở đó sáng lên lấp lánh những giá trị nhân bản cao đẹp cảu con nguời Việt Nam trước thế giới loài người.Và một nửa thời gian còn lại là cuộc đấu tranh âm thầm hơn , tưởng như ít mất mát hy sinh mà ký thực lại gay gắt hơn nhiều_ đấu tranh để chọn hướng đi cho đất nước. để chống lại sự tha hoá cã hội và nhân cách, và để hướng tới một nèn dân chủ thực sự ,trong đó con người cảm thấy mình được tự do tư tưởng , có quyền nghĩ suy thực với chình mình
Ở nhật ký trong tù.Cái đẹp cộng đồng , cái bản lĩnh kiên cường của một người cách mạng luôn luôn là tấm gương cho mọin gười soi chung, cả những phương châm về chiền lược và sách lược chính trị mà người gửi gắm trong tập nhật ký bằng thơ, dù rằng không phải lúc nào cũng nhìn thấy , đều được tìm tòi , phát hiện, được đồng cảm thăng hoa trong mọi cảm xúc.Dẫu rằng có cái gì đó bớt phần cững rắn gân guốc, bớt đi ít nhiều tượng trưng, nhưng lại người hơn , gần gữi thực với chúng ta .Và rồi người ta nhận ra rằng tầm vóc Hồ Chí Minh trong tầm vóc chung của lịch sử Việt Nam hiện đại vẫn là điều mà khoa học lịch sử không thể đáp ứng trọn vẹn ngay cũng một lúc
Cũng nên nhớ rằng trước và sau khi Hồ Chí Minh viết Ngục trung nhật ký , đã có biết bao nhà văn đông tây , viết văn trong tù và viết về nhà tù , với dụng ý phơi bày cái hiện thực lạnh lùng man rợ của chế đọ ngục tù thực dân đế quốc.Ngòi bút của tác giả nhật ký trong tù hẳn cungchãu thể tỷ mỉ chi tiết được như tác phẩm của họ , xét trên góc đọ phản ành hiện thực,Vả chăng nếu nói thành công của nhật ký là đã ttó cáo . lên án một cách mạnh mẽ chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch, thì chỉ năm năm sau khi nó được viết ra , năm 1949 chế đọ đó đã hoàn toàn rời khởi nước trung hoa lúc địa.nhật ký trong tù còn đâu ý nghĩ thời sự đới với thế hệ từ năm 1949 về sau ? rõ ràng chỉ vì bỏ qua đặc trưng cơ bản của ngục trung nhật ký là một tập thơ hướng nội, nên cứ tưởng đề cao được vị trí đọt xuất của tập thơ, kỳ thực đó lại chính là một việc giảm giá nhật ký trong tù. là vô tình bắt một sáng tác còn chứa đựng nhiều lời nhắn gửi với bạn đọc hôm nay và mai sau , quay trở về với tư cách một tài liệu thuần tuý
Ngục trung nhật ký có thể hiểu theo nhiều cách khác nhau , lý giải ở nhiều cung bậc, đặt trong những kết cấu đan xen mà những mối quan hệ thực và hư , chính và phụ , nổi và chìm... vẫn còn gây nhiều bàn cãi...Nhưng có một điều mà ai cũng nhận ra .. chỗ đặc biệt của tập nhật ký trong tù này là nó được viết bằng thơ, bằng những bài thơ bề ngoài là tự sự song chủ yếu là dể khai thác tâm linh .
Có thể nói trong tâm hồn thế hệ hôm nay.Nhật ký trong tù đã được nhìn nhận với vẻ cân bằng trở lại .Đấy là biện chứng của lịch sử đối với một tác phẩm mang trong nó cảm thức về nhân loại
_______________
Giáo sư Nguyễn Huệ Chi viết
Cách Cách lông bông biên soạn .. hi`
|