Lão mai quyền hay Lão mai độc thọ là một trong những bài quyền nổi tiếng của võ cổ truyền của Việt Nam, "thứ nhất Lão mai, thứ hai Ngọc Trản", được lựa chọn đưa vào hệ thống các bài quyền luyện tập bắt buộc của tất cả các môn sinh các võ phái cổ truyền Việt Nam trên toàn quốc.
Tại Hội nghị chuyên môn toàn quốc lần 2 do Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam tổ chức năm 1994 tại Thành phố Hồ Chí Minh, với sự thống nhất của hàng trăm võ sư và các nhà chuyên môn đại diện cho các võ phái cổ truyền, Lão mai quyền đã được chọn cùng với bài Siêu xung thiên, đưa vào hệ thống các bài quốc võ, nâng tổng số các bài được chọn qua hai hội nghị lên 6 bài (tại Hội nghị chuyên môn toàn quốc lần 1 tổ chức năm 1993, có 4 bài được chọn là Hùng kê quyền, Lão hổ thượng sơn, Tứ linh đao và Roi Thái Sơn).
Lời thiệu
Như hầu hết các bài quyền của võ cổ truyền Việt Nam, Lão mai quyền có lời thiệu là một bài thơ. Bài thiệu rất ngắn gọn, làm theo thể thơ Đường luật:
Lão mai độc thọ nhất chi vinh
Lưỡng túc khinh khinh tấn bộ hoành
Tấn nhất đoản thối hồi lão khởi
Phi nhất thác hoàn thối thanh đình
Tàng nha hổ dương oai thiết trảo
Triển giác long tất lực lôi oanh
Lão hầu thoái tọa liên ba biến
Hồ điệp song phi lão bạng sanh
Nguyệt quật song câu lôi điển chấn
Vân tôn tam tảo hổ xà thành
Dịch thơ:
Mai già một cội một cành
Hai chân nhẹ lướt bộ hành tiến lên
Lui về một bước toạ liền
Luân thân tung cước trụ hình nghiêng ngang
Giương oai sức hổ đánh sang
Chuyển mình hồi bộ rồng càng ra uy
Khỉ già núp lóng một khi
Vụt chồm như sóng tức thì đánh lên
Hai bướm bay trước bản tiền
Vầng trăng vằng vặc hai viền móc câu
Liên hồi sấm động sơn đầu
Gom mây ba lượt quét mau hổ xà
Đặc điểm
Đây là bài quyền được đánh giá là mang lại cảm hứng đặc biệt cho người luyện tập cũng như khán giả, mô phỏng hình ảnh cây mai già vững trãi mà vẫn uyển chuyển, đơn độc mà vẫn an nhiên tự tại, giàu chất thơ và mỹ cảm nhưng vẫn hàm chứa uy lực vô biên. Bài quyền triển khai thủ pháp bằng những vòng tròn xoay mềm mại như những cánh hoa mai rơi rụng lả tả, xoáy cuộn trong gió đông. Thân pháp là sự kết hợp của các góc xoay đột ngột 90 độ hoặc 180 độ, tạo thăng bằng xoắn linh hoạt, bất ngờ như không có quy luật. Bộ pháp thư thái, phối hợp giữa đinh tấn và trảo mã tấn, càng làm cho thủ pháp và cước pháp biến ảo dị thường, mạnh mẽ nhưng vẫn nhẹ nhàng.
Bái tổ Lão Mai Quyền - Chân trái sang trái – nghỉ.
- Chân trái sát chân phải – nghiêm.
- Nghiêng người tới trước 150, nhìn A chào.
- Hai tay lên hông – hoa quyền, tay phải bảo vệ mặt gạt thủ, tay trái bảo vệ mặt bám thủ, khoanh tay lại tay trái trên, rùn 2 gối, tay phải ngoài – lên, tay trái trong – xuống, phải úp trái ngữa.
- Chân trái tréo lên A – xà tấn, tay trái gạt thủ, nắm tay phải móc vòng vào lòng bàn tay trái, vòng tay – nhìn C, chào bên trái.
- Chân phải lên A – Chảo mã – nhìn D, vòng tay chào bên phải.
- Chân phải lui về o, chân trái lui sát chân phải – nghiêm – nhìn A, vòng tay chào phía trước A.
- Hai lưng bàn tay áp nhau, ngoai 2 tay về hông.
Lão Mai độc thọ nhất chi vinh
- Hoa quyền – tay phải gạt thủ, tay trái bám thủ, khoanh tay lại tay trái trên, rùn 2 gối, tay phải ngoài lên, tay trái trong xuống, phải úp trái ngữa.
- Chân phải sang ngang D – Trung bình, tay phải vẽ ½ vòng tròn chặt xuống D, nhìn D.
- Tay trái vẽ ½ vòng tròn chặt xuống C, nhìn C, tay phải úp lưng nắm tay sau thận phải.
- Tay phải từ sau lưng hất lên ngang ngực trái, lòng bàn tay úp vào người, tay trái úp lưng nắm tay sau thận trái.
- Chân phải lên A – Chảo mã, tay trái gạt thủ, bàn tay nắm úp trước ngực phải, tay phải rút về hông.
- Rút cao chân trái, tay trái che cổ phải, tay phải múc nhẹ trước gối trái che hạ bộ - nhìn A.
- Nhún mạnh chân phải lên A – Đinh tấn, tay trái từ cổ phải gạt thủ một vòng tròn về chỗ cũ, tay phải cuộn trước vai phải đấm thẳng về A, tay trái rút về hông.
Lưỡng túc khinh khinh tấn bộ hoành
- Chân phải rút nhẹ - Chảo mã, tay phải đỡ xuống gối phải diềm cước, tay trái dựng chưởng che trước ngực.
- Chân phải rút nhẹ sát chân trái, sang D – Trung bình tấn, chân trái rút nhẹ sát chân phải, lên A – Chảo mã, 2 tay qua đầu chém từ bên phải về A.
- Chân trái rút nhẹ sát chân phải, sang C – Trung bình tấn, chân phải rút nhẹ sát chân trái, lên A – Chảo mã, 2 tay qua đầu chém từ bên trái về A.
- Nhích nhẹ chân phải, chân trái lên A dậm mạnh – Đinh tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt thủ về hông, tay trái đấm thẳng về A.
- Hoa quyền, 2 tay xoay hai vòng tròn nghịch chiều bảo vệ cơ thể tay trái đỡ lên gạt thủ, tay phải đỡ xuống diềm cước, cùng lúc chân phải đá ngang về A, xoay người 3600 về chỗ cũ, 2 tay tréo đỡ xuống che hạ bộ lôi công hạ chưởng.
2 tay đưa ra 2 bên ngang vai, dựng chưởng sang 2 bên C – D.
Tấn nhất đoản thối hồi lão khởi
- Rút cao gối trái sang C, tréo 2 tay trước ngực tay phải ngoài, nhìn A.
- Để chân trái xuống, rút cao gối phải sang C - hoa quyền, tay trái gạt thủ, tay phải diềm cước.
- Xoay người 3600, chân phải bước về B, sau quây, tay trái nhẹ diềm cước, tay phải ngang trán.
- Đánh gu thứ 2 của bàn tay phải, trái xuống phía trước bụng, gập 2 tay trước ngực hầu quyền – chảo mã – thủ.
Phi nhất phát quờn thới thanh đình
- Rút cao gối phải, 2 tay vòng qua đầu, tay phải đỡ xuống diềm cước, nắm tay trái che trước ngực, bay cao đá chân trái.
- Chân phải rơi xuống, chân trái bước về B, xoay người thuận 3600 – Trung bình, nhìn A, tay trái bảo vệ đầu từ sau ra trước, Chưởng phải mãnh công độc chưởng về A.
Tràn nha hổ giương oai thiết trảo
- Rút cao chân trái, nhún chân phải về A – Trung bình, 2 tay bảo vệ mặt chụp xuống ngang ngực bám thủ, giựt 2 chỏ sang 2 bên A – B kim chung, nhìn A.
- Chân phải rút về sát trái, lui ngang sang D, chuyển Đinh tấn, chỏ phải giựt lên thần xà về D biến thành gạt thủ, che đầu.
- Chân trái rút sát chân phải, chân phải rút cao, nhún chân trái lên A – Trung bình, nhìn A, tay trái chụp xuống bám thủ chỏ trái giựt ngang kim chung về A, tay phải chụp xuống bám thủ chỏ phải giựt ngang kim chung về B.
- Chân phải lên A – C Đinh tấn, 2 tay hoa quyền, tay phải gạt lên gạt thủ, tay trái đỡ xuống diềm cước, nhìn A.
- Xoay lưng, chân phải tiến nghịch lên A – Đinh tấn nghịch, nhìn A, hoa quyền, tay phải gạt thủ 2 vòng, 5 ngón thủ ngữa ngang trán phải, tay trái diềm cước 5 ngón chụp tới A trước ngực – thủ.
Chuyển giác long tất lực lôi oanh
- Chân trái rút nhẹ - Chảo mã, 2 tay từ bên phải hất cổ tay lên A.
- Rút nhẹ chân trái, dậm mạnh chân phải lên A – Đinh tấn, nhìn A, 2 chưởng vòng xuống 2 bên hông chưởng hất lên 2 bên cằm đối thủ, hướng A.
- Chân trái tiến nghịch lên A - âm dương tấn, ngoai 2 tay qua cổ, 2 chỏ thúc lên thần xà về A.
Lão hầu thối tọa liên ba biến
- Chân trái bước tréo về B – xà tấn, 2 tay tréo trước ngực tay phải ngoài, đỡ xuống 2 bên diềm cước.
- Chân phải bước tới B – Trung bình tấn, 2 tay đỡ xuống 2 bên gối diềm cước, lắc đầu nhìn A.
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, hai tay vẽ vòng tròn tay trái đỡ lên gạt thủ, tay phải chụp xuống bám thủ. Rút cao chân phải nhảy về B, chân trái theo quì – Tọa tấn, 2 tay tiếp tục vẽ 2 vòng tròn, chưởng phải về B, chưởng trái che cổ, lắc đầu nhìn A.
- Rút cao gối trái che hạ bộ, rút cao gối phải che hạ bộ, chân phải dậm lên A – Đinh tấn, 2 tay áp sát mạch môn cổ tay vào nhau, từ hông phải vòng lên qua hông trái, mũi bàn tay phải chỉa xuống, mũi bàn tay trái chỉa lên, 2 tay âm dương song chưởng thẳng tới A.
- 2 tay rút về hông trái, mũi bàn tay trái chỉa xuống, mũi bàn tay phải chỉa lên, rút cao gối phải che hạ bộ, rút cao gối trái che hạ bộ, chân trái dậm lên A – Đinh tấn, 2 tay áp sát mạch môn cổ tay vào nhau, từ hông trái vòng lên qua hông phải, 2 tay âm dương song chưởng thẳng tới A.
- 2 tay rút về hông phải, mũi bàn tay phải chỉa xuống, mũi bàn tay trái chỉa lên, rút cao gối trái che hạ bộ, rút cao gối phải che hạ bộ, chân phải dậm lên A – Đinh tấn, 2 tay áp sát mạch môn cổ tay vào nhau, từ hông phải vòng lên qua hông trái, 2 tay âm dương song chưởng thẳng tới A.
- Nhớm nhẹ chân phải, chân trái bước mạnh lên A – Đinh tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt thủ về hông, tay trái bảo vệ mặt chụp ngang xuống bám thủ về hông, tay phải chưởng thẳng về A.
Hồ điệp song phi lão bản sanh
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, tay trái bảo vệ mặt gạt thủ, tay phải bảo vệ mặt bám thủ.
- Chân phải bước về B, chân trái tiến nghịch phía sau chân phải – xà tấn, 2 tay vòng tiếp, tay trái che cổ phải, tay phải hướng chưởng thẳng về B, mũi bàn tay hướng lên.
- Nhìn A – Xà tấn, tay phải bám thủ ngang ngực, cùng lúc tay trái gạt thủ - Thủ.
- Rút cao gối trái, bay cao đá thẳng chân phải, hai tay đập xuống phía chân phải, 2 tay đưa lên 2 bên C - D ngang vai, dựng chưởng sang 2 bên C – D, cùng lúc kéo nhẹ chân phải về - Chảo mã.
- Nhớm nhẹ chân phải, chân trái lên A – Đinh tấn, tay phải gạt thủ, tay trái bám thủ, tay phải chụp 5 ngón từ trên xuống A, tay trái chụp ngang chỏ cao ngang vai.
Nguyệt quật song câu lôi điển chấn
- Chân trái rút cao che hạ bộ, chân phải rút cao che hạ bộ, chân phải tới A – Đinh tấn, hai tay vòng bên trái đấm múc thôi sơn ưng trảo về A.
- Chân phải rút cao che hạ bộ, chân trái rút cao che hạ bộ, chân trái tới A – Đinh tấn, hai tay vòng bên phải đấm múc thôi sơn ưng trảo về A.
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, tay phải ngoài, tay trái trong, 2 tay gạt thủ sang 2 bên A – B, vòng xuống tréo tay trước ngực, tay phải ngoài, tay trái trong, chân trái bước về B – Âm dương tấn, nhìn A, tay trái gạt thủ, tay phải che ngực – thủ.
- Chuyển đinh tấn nghịch, tay trái hạ xuống gối trái, xoay người chuyển đinh tấn, tay phải đỡ xuống diềm cước, chân phải đá ngang bàn long, rút chân lại nhún chân trái lên A – Đinh tấn, 2 tay vòng bên phải đấm múc thôi sơn ưng trảo về A, 2 lòng bàn tay úp.
Vân tôn tam tảo hổ xà thành Lần 1:
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, nhìn A, hoa quyền -> tay phải bảo vệ mặt gạt thủ, tay trái đỡ xuống diềm cước.
- Xoay người thuận 3600, tay trái gạt thủ che cổ phải, chân phải lui về B – Xà tấn, tay phải bám thủ, chưởng ấn xuống che hạ bộ.
- Rút cao gối phải che hạ bộ, rút cao gối trái che hạ bộ, chân trái dậm lên A – Đinh tấn, 2 tay vòng bên phải Thôi sơn ưng trảo về A, 2 lòng bàn tay úp. Lần 2:
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, nhìn A, hoa quyền -> tay phải bảo vệ mặt gạt thủ, tay trái đỡ xuống diềm cước.
- Xoay người thuận 3600, tay trái gạt thủ che cổ phải, chân phải lui về B – Xà tấn, tay phải bám thủ, chưởng ấn xuống che hạ bộ.
- Rút cao gối phải che hạ bộ, rút cao gối trái che hạ bộ, chân trái dậm lên A – Đinh tấn, 2 tay vòng bên phải Thôi sơn ưng trảo về A, 2 lòng bàn tay úp. Lần 3:
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, nhìn A, hoa quyền -> tay phải bảo vệ mặt gạt thủ, tay trái đỡ xuống diềm cước.
- Xoay người thuận 3600, tay trái gạt thủ che cổ phải, chân phải lui về B – Xà tấn, tay phải bám thủ, chưởng ấn xuống che hạ bộ.
- Tay trái gạt thủ, chân phải lên A – Trung bình, nhìn C, tay phải đấm thấp tống quyền về C.
- Nhớm chân phải, tay phải bảo vệ mặt gạt thủ tử trái qua phải, chân trái lên A – Chảo mã, chỏ trái giựt xuống ẩn long về A.
- Chân trái lên A – Đinh tấn, tay phải xỉa ngữa 4 ngón tứ chỉ dương hầu vào cổ đối phương, hướng về A, tay trái rút về hông, gập khuỷu tay phải, lòng bàn tay úp trên vai phải, vận lực vào ngón cái và 4 ngón khít như miệng rắn, lắc cổ tay mổ tới độc xà phún khí về A.
Bái tổ sư lập như tiền.
- Chân trái bước tréo về B – Xà tấn, nhìn A, hoa quyền -> tay phải bảo vệ mặt gạt thủ, tay trái đỡ xuống diềm cước.
- Xoay người thuận 3600 – Chảo mã, tay phải đỡ xuống diềm cước, tay trái từ sau đầu bám thủ, tay phải lên ngoài, tay trái xuống trong, phải úp trái ngữa.
- Chân trái tréo lên A – Xà tấn, tay trái gạt thủ, nắm tay phải đấm móc thôi sơn ưng trảo vào lòng bàn tay trái, nhìn C, chào bên trái.
- Chân phải lên A – Chảo mã, nhìn D, vòng tay chào bên phải.
- Chân phải lui về o, chân trái lui sát phải – nghiêm, nhìn A vòng tay chào phía trước A. Hai lưng bàn tay áp vào nhau, ngoai 2 tay về hông.
- Chân trái sang trái – nghỉ, chân trái sát chân phải – nghiêm, nghiêng người về trước – chào.
Võ Sư Nguyễn Anh Dũng Phân Thế
(Trích từ luận án võ sư Nguyễn Anh Dũng - 1993)
A. DẪN NHẬP:
Hình ảnh cây Mai già đứng chơ vơ mà vững chải, uyển chuyển, mềm mại uốn mình theo gíó, nhưng vẫn an nhiên tự tại với tư thế hiên ngang, đẹp đẽ đã thành nguồn thi hứng cho các văn nhân tao nhã và cũng là một hình tượng nhiều chất võ để các bậc võ sư tiền bối chiêm nghiệm và cách điệu hoá, sáng tạo thành những bước đi, lối đánh dặc trưng làm giàu thêm cho nền võ học Việt Nam. Môn phái Vovinam Việt Võ Ðạo đã trân trọng gìn giữ tài sản quí báu này và đây cũng là một đề tài để các võ sư bản môn nghiên cứu, phân tích tỉm hiểu thấu đáo, luyện tập kỹ lưỡng ngõ hầu lột tả được những hàm ý mà tiền nhân đã gởi gấm vào bài Quyền Lão Mai này.
B. PHÂN TÍCH:
1/. Thủ pháp:
Vòng tròn được khai thác triệt để từ đầu đến cuối bài, tượng trưng cho nét mềm mại, nhu nhuyển của bông hoa. Ðôi tay đã phối hợp liên tục, tạo thành các vòng luân chuyển, cuốn lên như cơn lốc, và sự thay đổi hướng hướng phát đòn một cách đột ngột, bất thần đã làm cho hình nét vòng tròn càng thêm hoàn chỉnh.
2/. Thân Pháp:
Sự uốn người chuyển hướng ở góc 90 độ xảy ra thường xuyên đã tạo đà tốt cho phương pháp ly tâm phát lực, mở rộng được biên độ khớp bả vai, vai và hông được mềm dẻo, linh hoạt. Các góc xoay người 180 độ và 360 độ cũng được khai thác với các động tác bật trở về,nâng cao khảnăng định hướng và thăng bằng xoắn.
3/. Bộ Pháp:
Phương pháp di chuyển nhẹ nhàng, phối hợp đinh tấn và trảo mã tấn, đổi hướng zic zac đã hổ trợ tích cực cho sự linh diệu của thủ pháp và thân pháp. Cách hoán vị chân xoay 360 độ bật ngược trở về, các lối tấn tọa, độc cước, trung bình ... được sử dụng xen vào các trường hợp hồi vị đã điểm xuyết cho bài quyền những hình ảnh ngoạn mục, gây ấn tượng dể nhớ và thích thú cho người tập lẫn người xem.
Qua thể hiện, ta hình dung được hình ảnh cội mai già trước cơn gió lốc, bao nhiêu tiềm lực dồn hẳn về một hướng sau đó bật ngược trở về với tư thế an nhiên. Những vòng tròn được phát liên tục về hướng trước mặt như gió cuốn hoa rơi và sau đó cũng bằng một vòng tròn đẹp mắt, sự việc được quay trở lại với vị trí ban đầu. Liên hệ vào lời thiệu, ta thấy ngay một bức tranh linh sinh động đầy màu sắc với nhân vật chủ đề là cội Mai già và chung quanh được tô điểm bởi mây, nước, bướm, trăng....Giàu chất thơ lãng lãng thanh thoát nhưng hàm chứa một uy lực vô biên. Những đướng nét biểu trưng diễn tả rất sát với từ ngữ như: độc thọ, nhất chi, liên ba, nguyệt quách, vân tôn, lôi diễn chấn .... Ðã làm cho ta thấy khả năng tượng hình của người xưa thật phong phú, nhờ vậy người tập dễ nhớ tuần tự các động tác gần như lập đi lập lại, nhìn qua có vẽ như đơn điệu, trùng lấp.
16-04-2009
Chế độ Linear
