Chuyện xưa kể rằng: Khi ba anh em Tây Sơn bí mật chiêu mộ anh hùng hào kiệt về tụ nghĩa, một lần nọ lúc xem 2 chú gà chọi nhau vào dịp Tết, trong đó có một con nhỏ hơn đối thủ nhưng biết vận dụng yếu thế "nhỏ con" của mình để triệt hạ đối phương, bằng thiên tư võ thuật của mình Nguyễn Lữ đã nghiền ngẫm và sáng chế ra bài Hùng Kê quyền, gọi nôm na là võ gà. Ngày nay, bài Hùng Kê quyền đã trở thành "danh trấn giang hồ" và được Liên đoàn võ thuật cổ truyền Việt Nam đưa vào hệ thống những bài quyền thi đấu bắt buộc tại các giải…
Lời thiệu
Lưỡng kê giao thủ thủy tranh hùng
Song túc tề phi trảo thượng xung
Trấn ải kim thương như Bạch Hổ
Thủ quan ngân kiếm tựa Thanh Long
Xuyên cung độc tiễn tăng ư trác
Hồi thủ đơn câu thủ tứ hung
Thiểu tẩu vượt trâm thiên sở tứ
Nhu, cương, cường, nhược tận kỳ trung
Bình thân bái tổ đứng lập tần
Tạm dịch nghĩa
Hai con gà chọi nhau để tranh hùng
Hai chân cùng bay, móng chân đâm hất lên
Trấn biên ải, cây thương vàng như cọp trắng
Giữ cửa quan, lưỡi kiếm bạc tựa rồng xanh
Mũi tên độc đâm vào hậu được cất giấu từ mỏ gà (mổ thóc)
Quay đầu móc đâm vào ngực kẻ địch
Chạy, nhảy lên, luồn, hụp xuống là thế trời cho
Mềm, cứng, mạnh, yếu, tất cả đều trong bài quyền này
Đặc điểm
Nhận thấy võ Thiếu lâm Trung Hoa thường nghiên cứu, vận dụng từ tư thế của các con vật như: hổ quyền, xà quyền, hạc quyền…, Nguyễn Lữ cũng nghiên cứu về gà đá. Theo đó, ông đã lấy 1 con gà chọi nhỏ cho đá với 1 con gà chọi lớn, để từ đó nghiên cứu, rút tỉa, tạo nên bài võ phù hợp với thể tạng của người Việt. Bài võ Hùng Kê quyền ra đời từ đó. Lời thiệu của Hùng Kê quyền được viết theo thể thất ngôn, bát cú, qua Hùng Kê quyền thấy Nguyễn Lữ đã nghiên cứu khá kỹ về đặc điểm của loài gà chọi.
Câu 1: Lưỡng kê giao nạp thủy tranh hùng(Hai con gà gặp nhau và bắt đầu thi tài cao thấp).
Bao giờ cũng vậy, trước khi đá nhau, 2 con gà thường đi qua lại 1 vòng, quan sát, gườm nhau. Điều đó có nghĩa, người võ sĩ trước khi so tài với đối thủ phải dùng “nhãn pháp” quan sát đối phương thật kỹ để tìm hiểu trạng thái, tinh thần, điểm mạnh, yếu của đối phương…
Câu 2: Song túc tề phi trảo thượng xung (Hai chân bay lên, móng chân đâm lên phía trên).
Đây là điểm khác biệt so với quan niệm “túc bất ly địa” (chân không rời đất) của võ cổ truyền Bình Định. Để thực hiện được đòn tấn công với động tác song phi cả 2 chân về phía đối phương, người võ sĩ phải luyện tập công phu, toàn diện cả nhãn pháp, thân pháp, thủ pháp…
Câu 3: Trấn ải kim thương như bạch hổ (Cây thương vàng trấn cửa ải tựa cọp trắng).
Giống như gà chọi, người võ sĩ Tây Sơn luôn chú trọng đến việc phòng thủ, chống đỡ. Đầu, thân thể, tay chân đều là những bộ phận phòng thủ. Khi giao chiến, người võ sĩ phải luồn lách, né tránh, gạt đỡ ra sao cho thật linh hoạt. Để thực hiện được việc này, người võ sĩ phải rèn luyện khá toàn diện cả thân pháp, thủ pháp, nhãn pháp và nhất là chỉ pháp (phép dùng ngón tay). Trong động tác này, người võ sĩ không chỉ dùng thủ pháp để đỡ, gạt, né tránh đòn của đối phương, mà còn sử dụng cả 10 ngón tay như “cây thương vàng” để tấn công địch thủ.
Câu 4: Thủ quan ngân kiếm tự thanh long (Ngọn kiếm bạc giữ cửa tựa rồng xanh).
Quan sát con gà đang chọi ta sẽ thấy nó sử dụng đôi cánh thật lợi hại. Đôi cánh của nó không chỉ để giữ thăng bằng, mà còn quật vào cổ, vào mặt của địch thủ, thậm chí như một lưỡi kiếm sắc. Tương tự như vậy, đôi tay của người võ sĩ Tây Sơn không chỉ giữ thăng bằng cho cơ thể, mà còn để gạt, đỡ, chống trả và để chém, chặt, xỉa, tấn công đối phương. Những thế “kim kê thượng xí”, “kim kê triển dực”… chính là vận dụng từ thế của đôi cánh gà chọi.
Câu 5: Xuyên hầu độc tiễn tàng ư trác (Mũi tên độc đâm vào cổ họng địch thủ tiềm ẩn từ cái mỏ gà).
Đây là một đòn cực kỳ lợi hại mà võ Tây Sơn vận dụng từ thế của gà chọi. Quan sát những con gà chọi chiến, ta thấy nó thường sử dụng đòn đá móc yết hầu địch thủ. Võ Tây Sơn cũng thường chú trọng đòn đánh vào yết hầu để có thể hạ đo ván địch thủ nhanh nhất. Đáng lưu ý là câu “tàng ư trác” (nghĩa là giấu ở mỏ). Khi tay chân bị khóa, vô hiệu hóa, người võ sĩ Tây Sơn sẽ sử dụng cả miệng để cắn vào yết hầu địch thủ.
Câu 6: Hồi thủ đơn câu thụ tự hung(Quay đầu lại phản công, đánh vào ngực địch thủ).
Quan sát gà chọi ta thấy có con đang đá thì cắm cổ chạy, rồi lại quay lại phản đòn; có con lại cứ xoay quanh “xà quần”, rồi quay lại phản đòn. Và, khi con gà địch thủ mệt thì nó bắt đầu phản công tới tấp. Vận dụng thế của gà chọi, khi mới sáp trận người võ sĩ Tây Sơn cũng thường né tránh những đòn hiểm ác, mãnh liệt của đối phương một cách lanh lẹ, uyển chuyển; vừa đánh vừa di chuyển linh hoạt. Cho đến khi đối phương thấm mệt, người võ sĩ Tây Sơn mới ra đòn phản công và tấn công vào những chỗ yếu điểm, để hạ địch thủ.
Câu 7: Thiểu, tẩu, dược, trầm, thiên sở tứ (Chạy, nhảy lên, thụt xuống là sở trường trời cho).
Vận dụng thế này, người võ sĩ Tây Sơn rất chú trọng khi luyện tập thân pháp, bộ pháp, thủ pháp, cước pháp để có thể chạy nhanh, nhảy xa, luồn lách, né tránh… làm cho đối thủ hao tổn sức lực và cuối cùng là tấn công tiêu diệt.
Câu thứ 8: Nhu cương cường nhược tận kỳ trung (Mềm, cứng, mạnh, yếu đều tập trung trong bài quyền này).
Câu kết của bài thiệu Hùng Kê quyền cũng chính là một trong những quan niệm cốt lõi của võ Tây Sơn. Đó là quan niệm về cứng - mềm, mạnh - yếu; trong nhu có cương, trong cương có nhu và nhu - cương hài hòa. Đó cũng chính là bài học lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh mà ông cha ta từ ngàn xưa đã đúc kết, vận dụng.
Hùng kê quyền là bài qui định quốc gia năm 1993, của Liên đoàn Võ thuật Cổ truyền Việt Nam. Đây làbài quyền do Nguyễn Lữ sáng tác, đã được áp dụng rộng rãi trong đoàn quân bách chiến của Quang Trung Hoàng đế.
* Bài Hùng Kê Quyền sử dụng ngón tay trỏ để đâm, các ngón còn lại co vào.
Bái tổ Hùng Kê Quyền
- Chân trái sang trái - nghỉ.
- Chân trái sát chân phải – nghiêm.
- Nghiêng người về A – chào.
1.- Hai tay giang ra hai bên, vòng hai lưng bàn tay chạm nhau phía trước mặt, ngoai hai tay về hông, hai gối rùn.
2.- Chân trái bước lên A, hai tay gạt ra hai bên.
3.- Chân phải lên sát chân trái, vòng hai tay về trước, chưởng trái chạm quyền phải, vòng tay.
4.- Chân phải lui, Hai lưng bàn tay chạm nhau trước mặt.
5.- Chân trái lui sát chân phải, ngoai hai tay về hông, ấn hai chưởng xuống đất, hai gối thẳng – nghiêm.
I/- Lưỡng kê giao thủ thủy tranh hùng
A .- 1/- Hai lưng bàn tay chạm nhau trước bụng, ngoai hai tay lên ngực, kéo về hông.
2/- Chân trái lên A xàtấn, hai tay gạt ra hai bên tay phải về hướng A, tay trái về hướng B.
3/- Chân phải lên sát chân trái, hai cổ tay cong, gạt ra hai bên A – B một lần nữa.
4/- Ngoai hai tay về hông.
6/- Lắc đầu, xoay mặt về B, nhìn hướng B.
7/- Lắc đầu xoay mặt về A, nhìn hướng A.
B .- 1/- Rút cao gối trái, rút cao gối phải tiến về A, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên, vận lực vào ngón trỏ phải, đâm từ dưới lên lòng bàn tay ngữa, tay trái ngữa ở hông.
2/- Lướt chân phải tới A, chân trái lướt theo, xoay cổ tay phải đâm ngón trỏ phải tới, lòng bàn tay úp.
3/- Tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải, lướt chân phải tới trước, chân trái lướt theo, vận lực vào ngón trỏ trái đâm thẳng tới.
4/- Chân phải lướt lên A, chân trái lướt theo, xoay cổ tay trái nhấn chưởng về A, tay phải ngữa ở hông.
5/- Chân phải lướt lên A, chân trái lướt theo, xoay cổ tay trái nhấn chưởng về A, tay phải ngữa ở hông.
6/- Chân phải lướt lên A, chân trái lướt theo, xoay cổ tay trái nhấn chưởng về A, tay phải ngữa ở hông.
7/- Chuyển đinh tấn nghịch, chân trái rùn, chân phải thẳng, tay phải chưởng thẳng xuống che trước hạ bộ, chưởng trái che cổ phải.
8/- Chuyển đinh tấn thuận, chân phải rùn, chân trái thẳng, nghiêng mạnh vai phải, chỏ phải, đẩu bên phải vàchưởng trái từ cổ phải về A.
C .- 1/- Rút cao gối trái, rút cao gối phải tiến về A, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên, vận lực vào ngón trỏ phải vòng xuống đâm xéo lên A, tay trái ngữa ở hông.
2/- Chân phải lui xà tấn, tay trái bảo vệ mặt gạt từ vai phải sang trái, vận lực vào ngón trỏ phải đâm thẳng tới.
3/- Chân phải lên A đinh tấn, tay trái bảo vệ mặt, chụp ngang từ trên xuống ngực phải, vận lực vào ngón trỏ phải đâm từ dưới lên.
4/- Chân phải bước tréo trước chân trái về B xà tấn, tay phải đỡ từ vai trái xuống, chưởng trái che cổ phải, nhìn về hướng A.
5/- Xoay người 360 độ thành đinh tấn, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên kéo về hông.
6/- Vận lực vào ngón trỏ phải đâm thẳng về A.
II/- Song túc tề phi trảo thượng xung
1/- Chân trái lui về B xà tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải, vận lực vào ngón trỏ trái xỉa thẳng tới lòng bàn tay úp.
2/- Tay trái ngữa trước bụng, rút cao gối trái bay đá chân phải, đồng thời đập lưng 4 ngón tay phải vào lòng bàn tay trái.
3/- Đáp xuống chân phải trước đinh tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải, vận lực vào ngón trỏ trái xỉa thẳng tới lòng bàn tay úp.
4/- Chân phải lui về B xàtấn, tay trái bảo vệ mặt gạt từ vai phải qua trái, vận lực vào ngón trỏ phải xỉa thẳng tới lòng bàn tay úp.
5/- Tay trái ngữa trước bụng, rút cao gối phải bay đá chân trái, đồng thời đập lưng 4 ngón tay phải vào lòng bàn tay trái.
6/- Đáp xuống chân trái trước đinh tấn, tay trái bảo vệ mặt gạt từ vai phải qua trái, vận lực vào ngón trỏ phải xỉa thẳng tới lòng bàn tay úp.
III/- Trấn ải kim thương như Bạch Hổ
1/- Rút cao gối phải, rút cao gối trái, lên A – Trung bình tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải, vận lực vào ngón trỏ trái xỉa thẳng về A lòng bàn tay úp.
2/- Chân trái lui về B xà tấn, chỏ trái giựt tới trước, tay phải rút về hông.
3/- Xoay người 90 độ, nghịch chiều kim đồng hồ, rút cao gối trái, rút cao gối phải tiến về A, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên, vòng xuống hai bên hông, vận lực vào hai ngón trỏ xỉa xéo lên bụng đối thủ rồi gạt ra hai bên ngang mặt.
IV/- Thủ quan ngân kiếm tợ Thanh Long
1/- Chân phải bước tréo về B trước chân trái - xà tấn, tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải, để ngữa tay phải ở hông phải. Tay trái bảo vệ mặt, chụp từ trên xuống lòng bàn tay phải.
2/- Xoay người 360 độ nghịch chiều kim đồng hồ - đinh tấn, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên rồi kéo về hông.
3/- Vận lực vào ngón trỏ phải xỉa thẳng tới A.
4/- Rút cao gối phải, rút cao gối trái – trung bình tấn về A, tay phải bảo vệ mặt, gạt từ vai trái qua phải, vận lực vào ngón trỏ trái xỉa thẳng về A, lòng bàn tay úp.
5/- Rút cao chân trái bước tréo về trước chân phải, rút cao gối phải, mũi bàn chân thẳng xuống đất, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên.
6/- Để chân phải xuống, rút cao gối trái, mũi bàn chân thẳng xuống đất, hai tay kéo về hông, lòng bàn tay ngữa, nhìn A.
V/- Xuyên cung độc triểu tăng ư trác
1/- Để chân trái tới A – đinh tấn, vận lực vào 2 ngón trỏ xỉa thẳng về A, lòng bàn tay úp.
2/- Rút nhẹ chân trái – chảo mã, ngoai hai tay về hông.
3/- Hai tay tréo đẩy xuống trước hạ bộ tay trái ngoài, đỡ cú đá.
4/- Rút cao gối trái, rút cao gối phải tới A, vận lực vào 2 ngón trỏ từ hai bân xỉa lên rối gạt ra hai bên.
VI/- Hồi thủ đơn câu thọ tứ hung
1/- Rút cao gối trái, rút cao gối phải tới A, vận lực vào ngón trỏ phải xỉa lên, lòng bàn tay ngữa, tay trái ở hông.
2/- Chân phải tréo trước chân trái về B – xàtấn, tay phải bảo vệ mặt gạt từ vai trái qua phải xuống hông, tay trái bảo vệ mặt chụp ngang từ trên xuống phía trên tay phải.
3/- Xoay người 360 độ, nghịch chiều kim đồng hồ - đinh tấn, hai tay bảo vệ mặt gạt ra hai bên rồi kéo về hông.
4/- Vận lực vào hai ngón trỏ, xỉa thẳng về A. lòng bàn tay úp.
5/- Rút nhẹ chân trái – chảo mã, ngoai hai tay về hông.
6/- Hai tay tréo, đẩy xuống trước hạ bộ đỡ cú đá, tay trái ngoài.
7/- Rút cao gối trái, rút cao gối phải tới A, vận lực vào hai ngón trỏ xỉa từ dưới lên, baỏ vệ mặt hai tay gạt ra hai bên.
VII/- Thiểu, tẩu, vượt, trầm thiên sở tứ
1/- Rút cao gối trái, tay phải để ở hông, tay trái che đầu.
2/- Rút cao gối phải lên A, vận lực vào ngón tay trỏ, xỉa lên lòng bàn tay ngữa, tay trái bảo vệ mặt chụp ngang từ trên xuống về hông.
3/- Chân phải lui về B – xàtấn, tay phải chưởng xuống che hạ bộ, chưởng trái che cổ phải.
4/- Xoay người 360 độ thuận chiều kim đồng hồ, tay trái gạt từ vai phải tới A, tay phải kéo lên cao che đầu – thủ.
VIII/- Nhu cương cường nhược tân kỳ trung
1/- Chân trái lui nhẹ - chảo mã, ngoai hai tay về hông.
2/- Chân phải lên sát chân trái – vòng tay, chưởng trái chạm quyền phải.
3/- Chân phải lui về B, hai lưng bàn tay áp sát nhau.
4/- Chân trái lui về B sát chân phải, ngoai hai tay về hông.
Nghiêm – Nhìn thẳng nghiêng người về A 15 độ - chào – kết thúc bài.
16-04-2009
Chế độ Linear
