Đằng Vương Các Tự, một bài thơ nhiều câu hỏi

[Bách Việt 18]

Đoạn đầu bài Đằng Vương Các Tự của Vương Bột thời Sơ Đường

Nam Xương cố quận, Hồng Đô tân phủ.
Tinh phân Dực Chẩn, địa tiếp Hành Lư.
Khâm tam giang nhi đới ngũ hồ, khống Man Kinh nhi dẫn Âu Việt.
Vật hoa thiên bảo, long quang xạ Ngưu Đẩu chi khư;
Nhân kiệt địa linh, Từ Trĩ hạ Trần Phồn chi tháp.
Hùng châu vụ liệt, tuấn thái tinh trì,
Đài hoàng chẩm Di Hạ chi giao, tân chủ tận đông nam chi mỹ.
Đô đốc Diêm công chi nhã vọng, khể kích dao lâm;
Vũ Văn tân châu chi ý phạm, xiêm duy tạm trú.
Thập tuần hưu hạ, thắng hữu như vân;
Thiên lý phùng nghinh, cao bằng mãn toạ.
Đằng giao khởi phụng, Mạnh học sĩ chi từ tông;
Tử điện thanh sương, Vương tướng quân chi võ khố.
Gia quân tác tể, lộ xuất danh khu;
Đồng tử hà tri, cung phùng thắng tiễn. ...

Dịch nghĩa:
Bài tự về gác Đằng Vương (Người dịch: Trần Trọng San)

(Đây là) quận cũ Nam Xương; phủ mới Hồng Đô.
Sao chia ngôi Dực, ngôi Chẩn; đất nối núi Hành, núi Lư.
Như cổ áo của ba sông, vòng đai của năm hồ; khuất phục đất Man Kinh, tiếp dẫn miền Âu Việt.
Vẻ rực rỡ của vật chính là đồ quý báu của trời; ánh sáng vằn rồng chiếu lên khu vực sao Đẩu sao Ngưu.
Bậc hào kiệt nơi người do khí linh tú của đất mà có; nhà cao sĩ Từ Trĩ hạ chiếc giường treo của Trần Phồn.
Chốn hùng châu như sương mù giải giăng; nguời anh tuấn như ngôi sao rong ruổi.
Đài, hào nằm gối lên giao giới vùng Di, Hạ; khách, chủ đều là những vẻ đẹp miền đông, nam.
Tiếng tăm tốt của đô đốc Diêm Bá Tự cùng với những khải kích đi đến miền xa.
Quan thái thú Vũ Văn Quân, là mô phạm của châu mới, tạm dừng xe tại chốn này.
Mười tuần nhàn rỗi, bạn tốt như mây.
Ngàn dặm đón chào, bạn hiền đầy chỗ.
Giao long vượt cao, phụng hoàng nổi dậy, đó là tài hoa của Mạnh học sĩ, ông tổ của từ chương.
Tia chớp tía, hạt sương trong, đó là tiết tháo của Vương tướng quân, nhà cai quản võ khố.
Nhân gia quân làm quan tể tại Giao Châu, tôi đi thăm miền nổi tiếng đó.
Kẻ đồng tử này đâu biết có việc chi, hân hạnh gặp buổi tiệc linh đình.

Câu chuyện về Đằng Vương Các khá nổi tiếng, đã đi vào điển tích văn học (gió Đằng, gác Đằng) với tài năng của nhà thơ Vương Bột lúc còn rất trẻ. Tuy nhiên có rất nhiều nghi vấn về địa điểm của Đằng Vương Các. Theo quan niệm hiện nay thì Đằng Vương Các là ở tại Nam Xương - Giang Tây. Gần đây một phát hiện bản Đằng Vương Các Tự tại Nhật Bản cho một dị bản khác với câu đầu tiên là:
Dự Chương cố quận, Hồng Đô tân phủ,
Tinh phân Dực Chẩn, Địa tiếp Hoành Lư (Lô)
(http://www.tuhai.com.vn/forums/index.php?topic=2776.0)
Vậy có thật Gác Đằng Vương này ở Giang Tây hay không?
Những dẫn chứng cho thấy gác Đằng Vương nằm ở Việt Nam:
- Cha của Vương Bột lúc đó làm quan ở Giao Châu. Vương Bột khi đi thăm cha đã ghé qua gác Đằng Vương tham dự và làm bài thơ trên. Trong bài còn nhắc tới thái thú Vũ Văn (Vũ Văn tân châu) đi nhận chức ở Phong Châu cũng ghé qua gác Đằng Vương. Từ Giao Châu hay Phong Châu mà ghé Giang Tây đi thuyền trong vòng 1 đêm thì đúng là phải có phép thánh.
- Theo sách thiên văn thời Hán thì nước ta trước đây ứng với sao Dực và sao Chẩn. Câu đối Việt Nam còn có câu:
Dực Chẩn sơn hà cao chính khí
Lạc Hồng vũ trụ lẫm linh thanh.
Dịch:
Dực Chẩn non sông cao chính khí
Lạc Hồng trời đất dấy linh thanh.
Câu này cho biết nước Lạc Hồng định biên giới giữa sao Dực, sao Chẩn. Như vậy câu trong bài Đằng Vương Các Tự: Tinh phân Dực Chẩn, Địa tiếp Hành Lô có phải là chỉ Giao Châu không?
- Câu đối khác ở đền Hùng:
Thiên thư định phận, chính thống triệu Minh đô, Bách Việt sơn hà tri hữu tổ.
Quang nhạc hiệp linh, cố cung thành tụy miếu, Tam Giang khâm đái thượng triều môn
Dịch nghĩa:
Sách trời định phận, chính thống Minh đô đất chúa, núi sông Bách Việt nay có Tổ.
Núi tỏa linh thiêng, cung cũ lập thành miếu, ba sông một dải hướng về nguồn.
Cụm từ Tam Giang khâm đái liệu có phải là lấy từ câu: Khâm tam giang nhi đái ngũ hồ, khống Man Kinh nhi dẫn Âu Việt của bài Đằng Vương Các Tự? Cố GS Kim Định trước đây cho biết đất Việt xưa gọi là vùng Tam Giang, Ngũ Hồ.
- Câu: long quang xạ Ngưu Đẩu làm ta nhớ tới bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão đời Trần: Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu (Ba quân hùng khí nuốt sao Ngưu). Sao Ngưu Đẩu ứng với đất Bắc. Khí xạ Ngưu Đẩu hay Khí thôn Ngưu Đẩu là muốn nói đến phương Nam lấn át phương Bắc. Xem http://thuvien.maivoo.com/Bai-viet-c...-Ngu-Lao-d1695
- Một số cái tên khác trong bài thơ như Hùng Châu, Di Hạ có thể cũng là chỉ vùng đất Việt xưa.