Vào những năm 30 của thế kỉ XIX,tại thung lũng sông Xom(Somme),gần thị trấn Sen(Chelles)ở miền bắc nước Pháp,có những công trường khai thác cát, soi và đá để lát đường,một sĩ quan hải quân người Pháp ,yêu thích tìm tòi khảo cổ,tên là Giắc Buysê đơ Pectơ(Jacquet bucher de Perther)đã tới tham quan vùng này.Đơ Pectơ tìm thấy ở đây có những hòn đá cuội,không nhẵn nhụi,mà lại gồ gề ở hai mặt như có bàn tay ai đó đẽo gọt nên.Phải chăng đây là cái búa đá hay,"rìu tay"mà người nguyên thuỷ dùng làm công cụ
để đập,cắt,chẻ những hòn đá khác,gọt những mảnh gỗ hay những mảnh xương,và cũng có thể làm vũ khí để ném hay đập những con thú.Ngoái việc
sưu tầm được một số lượng lớn những công cụ bằng đá này,Đơ Pectơ còn tìm thấy những chiếc ngà voi ma mút khổng lồ,những chiếc sừng tê giác,những chiếc sọ của giống gấu hang...mà nay đã bị tuyệt chủng.Như vậy có nghĩa là những chiếc búa đá kia tồn tại cùng thời gian với những con thú đã tuyệt chủng.Rất tiếc,Đơ Pectơ đã dầy công tìm kiếm những bộ xương người hay dấu vết của con người,nhưng không tìm thấy gì.Có thể những chiếc búa đá này do thời gian lâu quá,nên đã di chuyển khỏi vị trí ban đầu ,bên cạnh người sử dụng nó.
Năm 1838 và 1839,Đơ Pectơ cũng tổ chức trưng bầy bộ sưu tập của mình
trước hai"Hội đồng khoa học"Pháp.Những người có mặt đều tỏ ra lãnh đạm
.Đơ Pectơ liền viết một bộ sách gồm 5 tập mô tả những vật tìm thấy và nêu
lên những ý kiến của ông .Nhưng trong nhiều năm ,những cuốn sách ấy đã bị lãng quên.Không những người ta lãnh đạm với những phát hiện của ông,mà còn có người giễu cợt ông bằng cách bày đặt câu truyện ông thuê người đập đá để chế tạo công cụ tiền sử.
Cho đến 20 năm sau,năm 1859,một Uỷ ban khoa học có uy tín của nước Anh,
chứ không phải của nước Pháp,đã đến địa điểm khai quật của Đơ Pectơ.Trong
Uỷ ban có nhà địa chất học nổi tiếng S.Laien và nhà khảo cổ học Đ.Êvan.Họ đã xem xét lại những nơi tìm thấy những di vật của Đơ Pectơ và tiến hành khai quật thêm .Uỷ ban này đã đi đến kết luận nhất trí thừa nhận công lao
của Đơ Pectơ là người đầu tiên đã phát hiện ra những công cụ thô sơ nhất của người nguyên thuỷ.
22-09-2004
Chế độ Linear
