Danh Nhân Lịch Sử Việt Nam (tạm ngừng)

[LSB-Sun]

Trần Cảnh (1218 – 1277)


Vua đầu tiên của nhà Trần, người nêu cao tinh thần yêu nước chống ngoại xâm. Ông sinh ra ở Lưu Xá (Hưng Hà – Thái Bình) .Năm 7 tuổi, ông được Trần Thủ Độ đưa vào hầu Lý Chiêu Hoàng (6 tuổi). Thấy ông khỏe mạnh, mũi cao, mắt sáng Chiêu Hoàng rất thích, thường rủ ở lại để chơi đùa. Nhân đó,Trần Thủ Độ mưu việc lật đổ nhà Lý, đưa ông lên ngôi vua .Năm 1226, nhà Trần thành lập. Mười một năm sau, nhân ông chưa có con, Trần Thủ Độ ép ông lấy vợ của anh ruột là Trần Liễu, bấy giờ đang có thai 3 tháng .Ông bất bình bỏ cung điện lên núi Yên Tử (Quảng Ninh) định đi tu. Trần Thủ Độ và các nhà sư phải khuyên bảo mãi ông mới chịu về và từ đấy thực sự nắm quyền trị nước. Dưới triều ông, vùng biên giới Việt Trung được bảo vệ chu đáo, hệ thống quản lý làng được thiết lập, thuế má, hình luật được ban hành. Ông cũng cho tổ chức kỳ thi tiến sĩ đầu tiên, xây dựng hệ thống đê sông 1 cách đại quy mô , khuyến khích các vương hầu công chúa đi khẩn hoang thành lập điền trang .Năm 1258, quân Mông Cổ xâm lược nước ta. Ông tự làm tướng đi trước quân sĩ để đốc chiến, xông pha giữa tên đạn. Thế giặc mạnh, quân ta phải rút lui. Ông cho triều đình sơ tán khỏi kinh thành để chống giặc .Giặc thiếu lương thảo nghiêm trọng, hoang mang chán nản. Ông cùng các tướng mở cuộc phản công, đuổi chúng ra khỏi bờ cõi.
Vào những năm cuối đời, mặc dầu đã giao quyền cho con , ông luôn luôn chăm lo việc cũng cố sự thống nhất trong dòng họ, nghiêm cứu đạo Phật, ông có soạn tập”Khoá hư lục” lưu lại cho đời sau

[LSB-Sun]

Phùng Tá Chu (? – 1241)


Nhà chính trị đầu Trần .Ông làm quan thời Lý, chức Thái phó. Khi nhà Trần lên ngôi, ông giúp việc rất đắc lực, được vua phong Phụ quốc Thái uý, tước Quan nọi hầu. Trong đời hoạt động chính trị , ông còn giúp nhà Trần xây dựng cung điện ở Tức Mạc và Thanh Hoá .Năm 1236,ông được gia phong Đại vương

[LSB-Sun]

Linh Từ Quốc Mẫu (? – 1259)

Một phụ nữ nổi tiếng buổi đầu thời Trần Bà là con gái của Trần Lý, quê ở Lưu Xá (Hưng Hà – Thái Bình) Năm 1209, kinh thành náo loạn, thái tử Sảm nhà Lý chạy về Lưu Xá, thấy bà đẹp bèn lấy làm vợ Dòng họ Trần nhân đó nhảy vào hàng ngũ thống trị rồi từng bước giành lấy ngôi vua Năm 1226, nhà Trần thành lập, Lý Huệ Tông (tức thái tử Sảm) chết Bà bị giáng làm Thiên cực công chúa và gả cho Thái sư Trần Thủ Độ Anh em Trần Cảnh (Trần Thái Tông) và Trần Liễu bất hoà với nhau, bà là mẹ vợ cả 2 người , tìm cách hoà giải êm ấm Trần Thái Tông phong bà làm Quốc mẫu, xe kiệu, mũ áo ngang với hoàng hậu
Năm 1258, quân Mông Cổ xâm lược nước ta Triều đình quyết định rút lui khỏi kinh thành Bà nhận đảm đương toàn bộ công việc sơ tán cho cả gia đình vua và vợ con các tướng về vùng Hoàng Giang (Hà Nam Ninh) Không những thế bà còn bắt các nhà giàu nộp vũ khí, chiến thuyền phục vụ quân đội Vua tôi nhà Trần yên tâm đánh thắng quân xâm lược Trong công lao chung đó, rõ ràng bàn đã đóng góp 1 phần đáng kể

[LSB-Sun]

Trần Thánh Tông (1240 – 1290)

Vua thứ hai nhà Trần, lên ngôi năm 1258 Ông tên thật là Hoảng, con của Trần Cảnh và hoàng hậu Thuận Thiên Lớn lên vào lúc nhân dân ta đánh bại cuộc xâm lược của quân Mông Cổ , ông sớm có ý thức tự hào dân tộc Vua Nguyên thường cho người sang hạch sách đủ điều, lại đòi ông phải sang chầu Ông dùng lời lẽ khôn khéo khước từ tất cả Đối với anh em trong họ, ông thường bảo : “Thiên hạ là thiên hạ của tổ tông, người nối nghiệp của tổ tông nên cùng với anh em trong họ cùng hưởng phú quý; tuy bên ngoài thì cả thiên hạ cùng thờ một người nhưng bên trong thì ta cùng các khanh là đồng bào ruột thịt, lo thì cùng lo, vui thì cùng vui” Rồi sau các buổi chầu, các vương hầu đều được vào cung ăn uống, khi tối trời không thấy về đượ thì trải gối dài, chăn rộng cùng ngủ liền giường với nhau
Năm 1266, ông cùng Thượng hoàng khuyến khích các vương hầu, công chúa mộ người đi khai hoang, lập điền trang, tích trữ lương thực Giặc Nguyên 2 lần xâm lược Cả hai lần ông đều tích cực dự bàn chỉ huy chiến đấu, tham gia trực tiếp các trận đánh lớn, góp phần làm nên sự nghiệp anh hùng của dân tộc

[LSB-Sun]

Lê Phụ Trần

Một danh nhân thời đầu Trần Ông vốn tên là Tần, người Châu Ái (Thanh Hoá, có người cho rằng ông là con cháu Lê Đại Hành và còn có tên là Lê Kính) Năm 1250, ông được giữ chức ngự sử trung tướng, trông coi ba ti trong triều, gần gũi với vua Năm 1258, quân Mông Thát đánh vào nước ta, kỵ binh của chúng ồ ạt tiến xuống Bình Lệ Nguyên Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt Quân ta do Trần Thái Tông đích thân đốc chiến Nhưng thế giặc đang mạnh, quân ta rút lui về phía nam Vua Trần quay lại chỉ thấy ông một mình một ngựa ra vào trận giặc, sặc mặt không có gì thay đổi Có người khuyên vua tạm đóng quân lại, ông bèn can : “Bệ hạ không nên chuẩn bị đánh tiếp, dốc túi đánh nước cuối cùng mà nên lánh về phía nam chờ dịp đánh lại” Vua cho là phải và hạ lệnh rút quân Giặc truy đuổi bắn tên tới tấp, ông lấy ván thuyền che chở cho vua thoát nạn Ngày thắng lợi vua Trần thưởng cho ông chức Ngự Sử đại phu và đem công chúa Chiêu Thánh (vợ cũ) gả cho Năm đó, chúa Mông Cổ Hốt Thất Liệt sai sứ sang đòi ta nộp thêm cống vật Vua cử ông cùng Chu Bác Hãm sang thương lượng Trước sự biện bác đúng đắn của ông, Hốt Thất Liệt đành chấp nhận cho ta nộp cống như cũ Năm 1259, ông được của làm Thuỷ quân đại tướng rồi thăng dần lên chức Thiếu sư kiêm làm thầy dạy Thái tử
Cuộc đời phục vụ trung thành của ông đã khiến các vua Trần xem ông như người trong họ Con cháu ông đều được phong tước hầu, công chúa

[LSB-Sun]

Trần Hưng Đạo (1231 – 1300)

Anh hùng dân tộc Nhà quân sự kiệt xuất thời Trần Tổng chi huy 2 lần chống Nguyên - Mông Ông chính tên là Trần Quốc Tuấn, con của An Sinh vương Trần Liễu Lúc mới sinh, có người trông thấy nói rằng : “Người này ngày sau có thể giúp nước cứu đời” Công chúa Thuỵ Bà, em ruột Trần Liễu đưa ông về nuôi làm con Ông lớn lên mặt mũi khôi ngô, thông minh hơn người, chăm đọc sách, ham luyện tập nên tại kiêm văn võ, yêu nước thiết tha, thương dân sâu sắc
Năm 1258, quân Mông Thát sang xâm lấn, ông được vua cử ngay làm Tiết chế, chỉ đạo cuộc kháng chiến Năm 1284, giặc Nguyên Mông lại xâm lược nước ta Vua phong ông làm Quốc công tiết chế, thống lĩnh các lực lượng quân sự, lãnh đạo cuộc kháng chiến Ông cho tổng duyệt quân đội trong cả nước ở bến Đông Bộ Hầu, đọc bài “Hịch tướng sĩ” nổi tiếng, kích động lòng yêu nước trong quân sĩ, cỗ vũ họ xông vào cuộc chiến đấu, vì nứơc quên mình rồi chia đi đóng giữ các nơi hiểm yếu Đầu năm 1285, giặc ồ ạt đánh vào các cửa ai ở phía Bắc và đất Thanh Nghệ ở phía nam Tình thế hết sức căng thẳng Ông cho lệnh rút quân về để bảo toàn lực lượng và cho nhân dân dùng chiến thuật “vườn không nhà trống” để chặn hết đường cướp lương của chúng Giặc vào Thăng Long rồi tiến sâu xuống Thiên Trường (Hà Nam Ninh) nơi đóng bọ chỉ huy của ta Trần Thánh Tông lo ngại, ướm hỏi ông xem có nên hàng không Ông khẳng khái trả lời “Bệ hạ chém đầu tôi đi rồi hãy ra hàng” Rồi ông dùng thuyền nhẹ, cùng một số vệ sĩ dùng mưu lừa giặc, vượt sông ra biển Sử chép rằng, bấy giờ trên thuyền chỉ có ông và hai vua (Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông) Nghĩ về mối hiềm khích giữa cha và chú, ông chỉ dám cầm trong tay 1 chiếc gậy gỗ, đầu bịt sắc nhọn để bảo vệ các vua Thế nhưng vẫn có người dòm ngó, ông phải vứt cả mũi sắt nhọn đi
Bộ chỉ huy vào đất Thanh Hoá an toàn Ở nhiều nơi nhân dân đã nổi dậy đuổi giặc, giải phóng quê nhà Thời cơ đã đến, ông hạ lệnh tổng phản công và sau một tháng chiến đấu quyết liệt với các trận Hàm Tử, Chương Dương, Vạn Kiếp, nhân dân ta đã đánh tan quân xâm lược
Năm 1288, giặc một lần nữa kéo sang đánh nước ta để trả thù Vua Trần hỏi ông “ Năm nay giặc thế nào?” Ông đáp : “Năm nay giặc đến dễ đánh” Đoàn thuyền lương của giặc bị tiêu diệt ở Vân Đồn (Quảng Ninh) Bộ binh của chúng chờ mãi không được, quyết định rút lui Năm được ý định đó, ông bố trí lực lượng đánh trận Bạch Đằng nổi tiếng, tiêu diệt toàn bộ đạo binh thuyền của giặc Bị thua quá đau, vua Nguyên đành bỏ mộng xâm lược nứơc ta Đất nước trở lại thanh bình Ông được phong tước Đại Vương Sau đó, ông xin về lại thái ấp Vạn Kiếp sống những năm cuối đời, vừa theo dõi mọi hành vi đáng ngờ của nhà Nguyên Ông để lại nhiều bộ sách binh thư rất quý, như “Binh thư yếu lược”, “Vạn kiếp tông bí truyền thư” …
Trần Hưng Đạo không chỉ là một nhà quân sự thiên tài mà còn là một người có đạo đức trong sáng Sử chép rằng, , cha ông khi sắp mất cầm tay ông mà trối rằng : “Con không vì cha mà lấy lại thiên hạ thì cha chết không nhắm mắt” Ông rất thương cha nhưng không cho đó là phải Năm 1300, ông ốm nặng, vua Trần Anh Tông đến thăm, nhân tiện hỏi : “Chẳng may Quốc công mất, giặc phương Bắc đến xâm lược thì làm thế nào” Ông đã truyền lại những kinh nghiệm quý nhất của đời mình cho vua và kết luận “Mới đến, Toa Đô, Ô Mã Nhi bốn mặt bao vây nhưng vì vua tôi đồng lòng, anh em hoàn mục, cả nước góp sức nên giặc chịu bị bắt” … “vả lại, khoan thư sức dân để làm kế sâu gốc bền rễ, đó là thượng sách giữ nước”
Tháng 9, ông mất Vua truy tặng ông chức Thái sư Thượng phụ Thượng quốc công, tước Nhân võ Hưng đạo đại vương
Các con ông đều là những vị tướng giỏi, lập nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên

[LSB-Sun]

Trần Quang Khải (1241 – 1294)

Danh tướng thời Trần, anh hùng của trận Chương Dương Ông là con thứ 2 của Trần Thái Tông Thuở nhỏ ham học, võ giỏi, làm thơ hay nên vua rất yêu mến Năm 1258, Thánh Tông lên ngôi, phong ông làm Thái uý kiêm quản châu Nghệ An, tước Chiêu Minh đại vương Năm 1282, Trần Nhân Tông phong ông chức Thượng tướng Thái sư, tóm giữ việc nước
Năm 1285, quân Nguyên xâm lược nước ta từ hai phía Tình thế rất căng thẳng Bấy giờ, Trần Hưng Đạo được cử làm tiết chế, lãnh đạo cuộc kháng chiến mà ông thì không thích Trần Hưng Đạo Nghĩ như vậy không có lợi cho nước, cho dân nên khi Trần Hưng Đạo từ Vạn Kiếp về, ông xuống thuyền chơi, cùng đánh cờ với Trần Hưng Đạo cho đến tối mịt mới về Tính ông lười tắm, Trần Hưng Đạo bèn sai nấu nước thơm, xin tắm cho ông Hai người cười đùa vui vẻ Hưng Đạo nói “Hôm nay đựoc tắm cho Thượng Tướng” Ông cũng nói “Hôm nay được Quốc công tắm cho” Từ đó giải mối bất hoà Tháng 5/1285, quân ta tổng phản công kịch liệt, ông cùng các tướng đánh tan quân giặc ở Chương Dương rồi nhân đà thắng lợi, tiến về giải phóng Thăng Long.Trong không khí tưng bừng chiến thắng, ông làm nên mấy câu thơ :
Chương Dương cướp giáo giặc
Hàm Tử bắt quân thù
Thái Bình cần gắng sưc
Non nước ấy ngàn thu
Sau chiến tranh, ông từ chức Thái sư về sống ở Phúc Hưng Yên (Hà Nam Ninh) cho đến cuối đời Thơ của ông được chép thành tập “Lạc đạo” để lại cho đời

[LSB-Sun]

Trần Nhật Duật (1255 – 1331)

Danh tướng đời Trần, anh hùng của trận Hàm Tử nổi tiếng Ông là con thứ 6 của Trần Thái Tông Truyền rằng, khi ông sinh ra trên cánh tay có mấy chữ “Chiêu Văn đồng tử” cho nên vua mới ban cho hiệu Chiêu Văn, tức Chiêu Văn Vương Ông là người ham học, hiểu khắp kinh sử lại có trí nhớ rất tốt nên biết nhiều tiếng dân tộc ít người Khi làm An phủ sứ lộ Đà Giang, ông thường lui tới các nhà tù trưởng nên am hiểu tiếng nói và phong tục của họ Năm 1280, tù trưởng Trịnh Giác Mật làm phản Triều đình giao cho ông việc đàn áp Giác Mật nghe tin, sai người nói với ông “Mật này không dám trái mệnh, nếu ân chúa một mình một ngựa đến thì Mật xin hàng” Ông nhận lời, chỉ đem 5,6 tiều đồng đi theo, đến trại của Mật Ông dùng tiếng nói của họ để đối đáp, lại cùng Mật “ăn bằng tay, uống bằng mũi” Mật thích lắm, xin hàng
Năm 1285, quân Nguyên xâm lược nước ta, ông nhiều lần chỉ huy quân sĩ đánh tan giặc và trở thành người anh hùng trong trận Hàm Tử (Khoái Châu – Hải Hưng)
Năm 1302, ông được phong Thái uý quốc công cùng vua trông coi việc nước, nhiều năm sau thăng lên chức Tá Thánh Thái sư, tức Đại vương Ông là người làm việc giỏi, tính tình nhã nhặn, độ lượng, mừng giận không lộ ra mặt Vợ ông là Trinh Túc phu nhân, có lần nhờ ông một việc riêng Ông gật đầu Nhưng đến khi ra phủ, người giúp việc đem việc ấy ra trình, ông không cho Ông lại giỏi âm nhạc, múa hát nên thường sáng tác các bản nhạc, điệu nhạc cho người biểu diễn ở cung đình
Trần Nhật Duật là bậc thân vương, trải làm quan 4 triều vua, 3 lần coi giữ trấn lớn, lại có công trong cuộc kháng chiến chống Nguyên, nên khi mất mọi người đều thương tiếc

[LSB-Sun]

Trần Nhân Tông (1285 – 1308)

Vua thứ 3 của nhà Trần, lên ngôi năm 1278 Ông chính tên là Khâm, con trai đầu của Trần Thánh Tông, lớn lên vào lúc nạn ngoại xâm thường xuyên đe doạ, ông sớm có ý thức với nước với dân
Năm 1282, quân Nguyên đe doạ xâm lược nước ta Ông cùng Thượng hoàng mở hội nghị Bình Than, sau đó mở hội nghị Diêm Hồng thống nhất ý chí chống giặc cứu nước Trong kháng chiến, ông luôn luôn có mặt ở bộ chỉ huy và từng tham gia trận Bạch Đằng nổi tiếng Ngày thắng lợi, làm lễ dâng tù binh ở Chiêu lăng (lăng Trần Thái Tông), ông xúc cảm đọc mấy câu thơ
Xã tắc lưỡng hồi lao thạch mã
Sơn hà thiên cổ điện kim âu
Nghĩa là :
Xã tắc hai phen chồn ngựa đá
Sơn hà muôn thưở vững âu vàng
Trong thưởng phạt sau chiến tranh, ông tỏ ra có lòng biết ơn và khoan thứ Ông không chỉ chú ý đến các tướng., tá mà còn quý mến cả những nô tì, gia đồng Năm 1293, ông nhường ngôi cho con rồi đi chu du các nơi trong nước, thắt chặt quan hẹ hoà hiếu với Chămpa, phá bỏ các đền thờ nhảm nhí, ban thuốc chữa bệnh cho những người đau ốm Rồi ông xuất gia, đi tu ở núi Yên Tử, tự gọi là Trúc Lâm đại sĩ (sau trong Phật giáo thường gọi ông là Giác hoàng Điều ngự), dựng nên Thiền phái Trúc Lâm Việt Nam