Vương quốc Franc bắt đầu tan rã khi bị phân chia làm 3 phần trong năm 843 sau hiệp ước Verdun. Charles de Chauve được miền Tây đế quốc, Louis le Germain đựơc miền Đông đế quốc, còn Lothaire được miền Trung. Trên cơ sở đó, đến cuối thế kỷ IX đã xuất hiện 3 vương quốc là vương quốc Tây Franc định quốc hiệu là Pháp; vương quốc Đông Franc, định quốc hiệu là Đức và vương quốc Italia.
Charles đã cưới Ermentrude, con gái của Eudes I, Công tước của Orléans. Bà qua đời năm 869. Năm 870, Charles đã cưới Richilde của Provence, người có nguồn gốc từ một gia đình quý tộc ở Lorraine, nhưng không người nào của họ đã có một vai trò quan trọng trong lịch sử.
800:
Người Ả Rập Hồi giáo biến Madagascar và Zanzibar thành thuộc địa, tiến hành các cuộc viễn chinh vào nội địa châu Phi tìm kiếm nô lệ suốt 200 năm.
827 - 800:
Người Hồi giáo xâm lược Sicilia, Palermo, Messina, Rome và Malta.
843:
Các con của vua Louis le Pieux ký hòa ước Verdun chia Vương quốc Franc thành 3 phần: Charles de Chauve được miền Tây đế quốc, Louis le Germain đựơc miền Đông đế quốc, còn Lothaire được miền Trung. Trên cơ sở đó, đến cuối thế kỷ IX đã xuất hiện 3 vương quốc là vương quốc Tây Franc định quốc hiệu là Pháp; vương quốc Đông Franc, định quốc hiệu là Đức và vương quốc Italia
858:
Photius trở thành Tổng Giám Mục ở Constantinople. Dưới thời ông bắt đầu có sự chia rẽ trong đạo Cơ Đốc giữa phương Đông và phương Tây.
874:
Phong trào khởi nghĩa nông dân Trung Quõc dưới thời Đường bùng nổ ở Sơn Đông. Năm 878, nghĩa quân do Hoàng Sào lãnh đạo, tiến hành cuộc viễn chinh xuống phía Nam, chiếm được kinh đô Trường An. Năm 881, Hoàng Sào tự xưng làm Hoàng Đế, đặt tên nước là Đại Tề. Tuy nhiên đến năm 884, khởi nghĩa nông dân bị giai cấp thống trị đương thời đè bẹp. Hoàng Sào phải tự tử.
882:
Thành phố Kiev được lấy làm kinh đô của nước Nga thuở xưa.
882:
Đại công tước Oleg vốn cai trị vùng Novgorod chiếm thành Kiev bắt các vương công khác làm chư hầu. Các đất đai của Oleg hợp lại gọi là Russie, lấy Kiev làm thủ đô.
889:
Bắt đầu thời kỳ Angkor của nền văn minh Khmer, quốc gia của người Khmer đuợc củng cố về chính trị, mở rộng về lãnh thổ và có một nền văn hóa rực rỡ. Từ thế kỷ X đến XIII, hai công trình kiến trúc vĩ đại là Angkor - Thom và Angkor - Wat được xây dựng và trở thành một trong những trung tâm tôn giáo lớn nhất trên thế giới. Thời kỳ Angkor suy sụp sau năm 1434.
Cuối nǎm 938, Ngô Quyền (898-944), vị tướng giỏi đồng thời là con rể của Dương Đình Nghệ đã đem binh từ châu ái(Thanh Hoá) ra diệt Kiều Công Tiễn, trừ mối hoạ bên trong. Sau đó, ông huy động nhân dân cả nước khẩn trương bước vào cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nam Hán. Nắm vững tình hình cũng như đường tiến quân của địch, Ngô Quyền bàn với các tướng sĩ rằng: "Hoằng Thao là một đứa trẻ dại, đem quân từ xa đến, quân lính mỏi mệt, lại nghe được tin Công Tiễn đã bị giết chết, không có người làm nội ứng, đã mất vía trước rồi. Quân ta sức còn mạnh, địch với quân mỏi mệt, tất phá được! Song chúng có lợi ở thuyền, nếu ta không phòng bị trước thì chuyện được thua cũng chưa biết được. Nếu ta sai người đem cọc lớn đóng ngầm ở cửa biển trước, vạt nhọn đầu và bịt sắt, thuyền của chúng nhân khi nước triều lên tiến vào bên trong hàng cọc, bấy giờ ta sẽ dễ bề chế ngự không kế gì hay hơn kế ấy cả". Các tướng đều phục kế sách ấy là chắc thắng.
900:
Vương quốc Đan Mạch được thành lập.
912 - 960:
Triều đại Omayyad ở Tây Ban Nha đạt tới thịnh trị. Córdoba trở thành trung tâm trí tuệ của châu Âu.
935:
Cao Ly diệt Hậu Bách Tế, Tân La hợp nhất.
939:
Ngô Quyền lên làm vua, đóng đô ở Cổ Loa (Phúc Yên)
968:
Vạn Thắng Vương lên ngôi, lấy hiệu là Đinh Tiên Hoàng, đổi tên nước là Đại Cồ Việt.
980 - 1015 (~):
Triều đại Vladimir I, còn gọi la Thánh Vladimir, Quận công của Kiev. Ông lấy đạo Cơ Đốc làm tôn giáo của người Nga.
981:
Nhà Tống (Trung Quõc) tiến hành cuộc xâm lược Đại Việt lần thứ nhất, nhưng thất bại nặng nề. Năm 1076, nhà Tống lại sai Quách Quỳ, xâm lược Đại Việt lần thứ 2. Sau hơn 3 tháng, quân Tống vẫn không thể chọc thủng đựơc phòng tuyến sông Cầu của quân nhà Lý, trong khi đó lại bị tổn thất tiêu hao nặng nề về binh lực. Quách Quỳ, vì thế phải rút quân. Cuộc xâm lược Đại Vịêt lần thư hai của nhà Tống bị đại bại.
990 (~):
Bắt đầu nền văn minh ở [i]Zimbabwe do người Bantu kiến đạo. Những tòa nhà khổng lồ bằng đá đã được xây dựng trong khoảng thế kỷ XV. Nền văn minh này suy sụp vào năm 1750
992:
Vương quốc Ba Lan được thành lập
997 - 1038:
Triều đại Stephen, người sáng lập vương quốc Hongaria.
Ericsson tìm ra bờ biển Bắc Mỹ và đặt tên là Vinland
1000 - 1010(~):
Tập anh hùng ca nổi tiếng của văn học kỵ sĩ ở Tây Âu là Chanson de Roland (bài ca Roland) được sáng tác, kể về cuộc chiến tranh giữa quân đội của Charlemagne với người Ả Rập vào năm 778.
1044 - 1288:
Vương quốc Pagan hình thành và phát triển trên lãnh thổ Myanmar ngày nay. Kinh đô Pagan được coi là thành phố của một ngàn ngôi chùa.
1054:
Giáo hoàng La Mã là Leo IX và Tổng giám mục Constantinople là Michel Keroularios đã tuyên bố lệnh rút phép thông công lẫn nhau, đánh dấu sự phân bịêt giáo hội Cơ Đốc thành 2 giáo hội: Ở phương Tây gọi là Giáo hội La Mã hoặc giáo hội Thiên Chúa do Giáo hoàng đứng đầu, ở Phương đông gọi là Giáo hội chính thống[i] hay giáo hội Hy Lạp. Các lệnh trên được hủy bỏ vào năm 1965.
1069:
Nhà Tống (Trung Quõc) thực hiện cuộc cải cách do Tể tướng Vương An Thạch đề ra, lịch sử gọi là cuộc cải cách Vương An Thạch. Nội dung cải cách đương đối toàn diện và mạnh dạn, mà chủ yếu là: Nhà nước cho dân vay nợ, thu mua nông sản,điều hòa giá cả thị trường, giảm nhẹ sự đóng góp của nhân dân, khuyến khích khẩn hoang, phát triển thủy lợi, dùng chế độ dân binh thay thế chế độ lĩnh mộ để giảm bớt gánh nặng nuôi quân đội cho nhà nứơc. Mục đích cải cách của Vương An Thạch là làm cho nước giàu dân mạnh, nhưng một số chủ trương không thực tế nên hiệu quả chẳng đựơc bao nhiêu. Năm 1085 cải cách bị bãi bỏ.
1088 (~):
Trường đại học Alma Mater Studiorum Bologna được thành lập ở Italia, dạy luật pháp Justinianus bộ luật thời cổ đại La Mã. Trường học được các Hoàng đế đặc bịêt bảo hộ.
1096:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ nhất bắt đầu chiếm Antioch, Jerusalem, tàn sát những người Hồi Giáo và thành lập vương quốc Latinh (1099-1291) của Jerusalem
Được sự đồng ý của Giáo hoàng, Bồ Đào Nha trở thành vương quốc độc lập.
1147:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ hai được phát động sau khi người Thổ chiếm được Edessa. Tham gia cuộc viễn chinh này có quân đội của Hoàng đế Pháp Louis VII và đội quân của Hoàng đế Đức Conrad III, nhưng kết quả bị người Thổ đánh bại nên phải rút về nước.
1150:
Trường đại học Paris được thành lập có bốn khoa là: Nghệ thụât, Y học, Luật học và Thần học, trong đó thần học được đề cao nhất.
1163 - 1235:
Nhà thờ Đức Bà (Notre Dame) được xây dựng tại Paris.
1182:
Người Do Thái bị trục xuất khỏi Pháp, nhưng đến năm 1189 họ quay trở lại.
1189 - 1192:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ ba có sự tham gia của Hoàng đế Đức Fredrick I Barbarossa, quốc vương Pháp Philippe Auguste và vua Anh Richard I The Lion Heart. Quân viễn chinh chiếm được Acra nhưng Jerusalem lại rơi vào tay người Hồi giáo. Do vậy lãnh thổ cả quân Thập tự chinh chiếm được bị thu hẹp.
1190 (~):
Temujin củng cố bộ lạc Mông Cổ. Năm 1206, ông xưng hiệu là Jenghiz Khan (Thành Cát Tư Hãn), lãnh đạo quân Mông Cổ chinh phục phía Đông Châu Âu và phía Tây Châu Á.
1192 - 1333:
Thời kỳ Mạc Phủ Kamakura ở Nhật Bản thiết lập sự thống trị của tầng lớp lãnh chúa quân phịêt.
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ tư có sự tham gia của lãnh chúa phong kiến các nước Pháp, Đức, Italia. Quân viễn chinh chiếm Constantinople và thành lập một đế quốc Latin.
1206 - 1526:
Thời kỳ thống trị của Vương triều Hồi giáo đầu tiên ở Ấn Độ. Trong thời kỳ này Ấn Độ chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa Hồi Giáo, nhất là trong lĩnh vực nghệ thuật và kiến trúc.
1215:
Vua John của nước Anh ký bản Đại hiến chương tự do (Magna Carta) trở thành nền tảng của hiến pháp nước Anh với nguyên tắc Vua cũng phải tuân theo lụât pháp.
1217 - 1221:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ V có sự tham gia của Vua Hongaria là lãnh chúa phong kiến các nước Đức, Áo, Netherland. Quân viễn chinh tấn công người Hồi giáo ở Ai Cập, nhưng bị thất bại.
1218 - 1224:
Người Mông Cổ từ Trung Á tới chinh phục Afghanistan và Ba Tư
1226 - 1270:
Triều đại Saint Louis (Louis IX); thời kỳ hoàng kim của nước Pháp thời Trung Cổ.
1227:
Nhà thờ Teledo ở Tây Ban Nha được khởi công xây dựng theo kiểu Gothique.
1228 - 1229:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ VI do Hoàng đế Đức Fredrick (II) chỉ huy, Ai Cập phải ký hiệp ứơc trả Jerusalem, Nazareth và Bethlehem cho người Thiên chúa giáo
1231 (~):
Trường đại học Cambridge ở Anh đựơc thành lập.
1237 - 1242:
Quân Mông Cổ dưới sự lãnh đạo của Batu Khan chiếm Moskva và gần hết nước Nga, Hongaria, Ba Lan và xâm lược Đức.
1238 - 1406:
Thời kỳ của Vương triều Sukhothai ở Thái Lan. Trong thời kỳ này, người Thái tiếp thu văn hóa Ấn Độ, sáng tạo văn tự )dựa trên văn tự của người Khơme) du nhập và phổ biến đạo Phật. Luật Manu, bộ lụât cổ của Ấn Độ được dùng làm khuôn mẫu để tổ chức nhà nước. Trên cơ sở đó, người ta soạn ra các đạo luật của vương quốc Sukhothai và thiết lập đẳng cấp trong nước.
1245 - 1253:
Người Mông Cổ tàn phá Mesopotamie (Lưỡng Hà) và Armenia.
1248 - 1254:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ VII do vua Louis IX của nước Pháp cầm đầu, tấn công Ai Cập nhưng thất bại. Vua Louis bị bắt.
1260 - 1368:
Nhà Nguyên, triều đại Mông Cổ ở Trung Quõc được thiết lập. Nhà Nguyên nhiều lần chinh phục Nhật Bản, Việt Nam Indonesia… nhưng đều thất bại. Dưới triều Nguyên, Trung Quõc đã xây dựng được một hệ thống bưu chính tân tiến và một mạng lưới đường xá, kênh rạch. Thuốc súng và nghề in được truyền sang Châu Âu. Triều đại này chấm dứt vào năm 1368.
1270:
Cuộc Thập tự chinh sang phương Đông lần thứ VIII . Quân viễn chinh đánh Tunis nhưng bị đẩy lùi.
1271 - 1292:
Thời kỳ nhà Nguyên (Trung Quõc) tiến hành nhiều cuộc chiến tranh xâm lược ra bên ngoài: hai lần tấn công Nhật Bản vào năm 1274 và 1281 nhưng không thành; ba lần tấn công Miến Điện vào các năm 1277, 1283 và 1287, bắt Miến Điện phải thần phục và cống nạp nhà Nguyên; ba lần xâm lược Đại Việt vào các năm 1258, 1285 và 1288 nhưng thất bại thảm hại. Năm 1293 nhà Nguyên xâm lược Giava (Indonesia) nhưng cũng bị thất bại.
1271:
Marco Polo rời Venise đi Trung Quốc và nhiều nơi ở phương Đông. Ông trở về châu Âu năm 1292.
1275 - 1348:
Vua Ram Khamheng trị vì vương triều Sukhothai (thuộc Thái Lan ngày nay) đạt đến mức cực thịnh, hoàn thành hệ thống chữ Thái và phát triển nền văn học Thái.
1290:
Người Do Thái bị trục xuất khỏi nước Anh, nhưng đến năm 1650 họ trở lại.
Người Incas xây dựng nền văn minh ở Cuzco và xác lập quyền kiểm soát trên một lãnh thổ rộng lớn, số dân khoảng 7 triệu người.
Người Aztecs ở Bắc Mỹ định cư Mexico xây dựng quốc gia đặt thủ đô ở Tenochtitlan khoảng năm 1325 (bây giờ là thành phố Mexico). Quốc gia của người Aztecs nổi tiếng về tổ chức xã hội và tôn giáo phát triển. Người Tây Ban Nha tiêu dịêt quốc gia này năm 1521
1326:
Đế quốc Ottoman của người Thổ Nhĩ Kỳ bắt đầu xâm lược Đông Âu và xây dựng thủ đô tại Adrianople. Cuối thế kỷ XIV, Ottoman kiểm soát phần lớn Balkans và các đất đai của Byzantine ở Tiểu Á.
1334:
Nạn dịch hạch[i] (Black Death) bắt đầu ở Constantinople. Từ năm 1337 đến 1352 lan rộng khắp Châu Âu và Châu Á, làm rất nhiều người chết.
1336 - 1558:
Thời kỳ [i]Mạc phủ Ashikaga[i], còn gọi là Mạc phủ Muromachi ở Nhật Bản. Trong thời kỳ này diễn ra chiến tranh liên miên giữa các lãnh chúa phong kiến, kinh tế và thương mại phát triển.
1337 - 1453:
Cuộc chiến tranh[i] Một Trăm Năm giữa Anh và Pháp sau khi Edward (III) giành ngôi hoàng đế của Pháp, Anh bị thất bại, Pháp kiệt quệ.
1351:
Bắt đầu nổ ra phong trào khởi nghĩa nhân dân chống nhà Nguyên. Một trong những nhà lãnh đạo tiêu biểu của cuộc khởi nghĩa là Chu Nguyên Chương đã thành lập chính quyền ở Kim Lăng (Nam Kinh), tự xưng là Ngô Quốc Công, rồi đến năm 1364 thì xưng làm Ngô Vương. Đến năm 1367, cuộc khởi nghĩa của Chu Nguyên Chương đã thắng lợi ở hầu hết miền Hoa Nam rộng lớn. Năm 1387, Chu Nguyên Chương tiêu diệt hết các thế lực cát cứ và hoàn toàn thống nhất Trung Quõc, lập ra một vương triều mới là nhà Minh.
1353:
Vương quốc LanXang (Đất nước Triệu Voi) được thành lập trên lãnh thổ Lào ngày nay.
1368 - 1644:
Triều đại nhà Minh bắt đầu cai trị Trung Quõc sau khi đánh đuổi người Mông Cổ, lãnh thổ Trung Quõc được mở rộng, bao gồm đất đai từ Mianma đến triều tiên. Người châu Âu đến cư trú ở Ma Cao và Quảng Châu.
1368 - 1426:
Trung Quốc vào thời kỳ cường thịnh của triều Minh. Trong thời kỳ này, Minh Thái Tổ và sau đó là Minh Thành Tổ đã thi hành nhiều chính sách phát triển đất nước, như: khôi phục và phát triển sản xuất, khuyến khích khẩn hoang, cấp ruộng đất cho dân lưu tán, giảm nhẹ thúê khóa, cứu tế khi mất mùa, trả lại tự do cho nô tỳ, bỏ hình phạt tàn khốc, nghiêm trị bọn quan lại tham ô, xây dựng chế độ quân chủ chuyên chế tập quyền…
1370:
Liên đoàn Hanse hội thương mại của các thành phố Đức, ký một hiệp ước với Đan Mạch cho phép Liên đoàn hầu như giữ độc quyền buôn bán ở Bắc Âu.
1392:
Vương triều Lý (Yi) bắt đầu cai trị ở Triều Tiên xây dựng thủ đô ở Seoul.
1350 - 1767:
Thời kỳ của vương triều Ayuthia ở Thái Lan. Đây là thời kỳ văn hóa Phật giáo rất xán lạn. Vị vua đầu tiên là Ramadipati trị vì 1350 - 1369. Vương triều Ayuthia đạt được sự hưng thịnh dưới triều vua Trailok (1448 - 1488) với những cải cách về chế độ sở hữu ruộng đất và lụât pháp. Dưới thời vua Siri Suriyavamsa Rama, Phật giáo được tôn làm quốc giáo
Cố cung ở Bắc Kinh (Trung Quõc), xưa gọi là Tử Cấm Thành, được xây dựng và là Hoàng cung của 24 Hoàng đế triều Minh và Thanh. Cố cung là một trong những công trình kiến trúc lớn, có giá trị vĩ đại về nghệ thuật, là công trình kiến trúc hoàn chỉnh nhất của nước Trung Hoa cổ.
1430:
Triều Minh bắt đầu suy yếu. Lúc bấy giờ các Vua lên ngôi thường ít tuổi nên mọi quyền hành bị các quan hoạn lũng đoạn. Quan lại thì chỉ lo vơ vét của cải, địa chủ thì tìm cách chiếm đọat ruộng đất của nông dân. Thêm vào đó, Trung Quõc nhiều lần bị người Mông Cổ xâm nhập. Do vậy, nhân dân hết sức đói khổ.
1440:
J.G.Gutenberg (1399 - 1468), người Đức, phát minh ra nghề in chữ rời ở châu Âu. Theo phương pháp này thì mỗi chữ in là một mảnh kim loại có khắc một chữ cái. Những mảnh nhỏ này ghép lại thành từng chữ, từng dòng và cả một trang sách có thể dùng nhiều lần. Gọi là phương pháp in chữ rời (chữ đúc từ chì)
1453:
Constantinople bị mất về tay người Thổ Nhĩ Kỳ, kết thúc 1000 năm tồn tại của đế quốc Byzantine
1462 - 1505:
Triều đại của Ivan III (Đại đế) ở Nga, thống nhất hầu hết nước Nga, đặt kinh đô ở Moskva. Điện Kremli và nhiều nhà thờ ở Moskva được xây dựng.
1479:
Bồ Đào Nha trục xuất người Do Thái vì người Do Thái không chịu theo đạo Thiên Chúa.
1488:
Barthelemy Diaz, người châu Âu đầu tiên đi đến mũi Hảo Vọng của châu Phi, chuẩn bị điều kiện dẫn tới sự thành công trong việc tìm đường biển sang Ấn Độ.
1492 - 1504:
Christophe Colombo tiến hành bốn cuộc thám hiểm sang châu Mỹ, đặt chân lên các đảo Canary, Bahamas, Cuba, Jamaica, Trinidad và Honduras.
1497 - 1499:
Vasco de Gama, người Bồ Đào Nha, thực hiện chuyến thám hiểm vòng châu Phi, vượt qua Ấn Độ Dương đến Ấn Độ.
Elizabeth được các sử gia xem là một nhà cai trị có sức thu hút cá nhân và biết cách vượt qua mọi trở ngại để tồn tại trong một thời kỳ mà chính quyền thường hạn chế và thiếu hiệu quả, và khi vua chúa các vương quốc láng giềng luôn phải đối phó với các khó khăn trong nước với nguy cơ vương quyền có thể bị tổn hại nghiêm trọng, như trường hợp của các đối thủ của Elizabeth như Mary, Nữ hoàng Scotland, bị tống giam năm 1568 rồi xử tử hình năm 1587. Sau thời trị vì ngắn ngủi của em trai và chị, triều đại kéo dài 45 năm của Elizabeth đã cống hiến một giai đoạn ổn định rất quí báu cho nước Anh và là nhân tố chủ chốt giúp hình thành ý thức dân tộc cho người dân Anh
1500:
- Ở Italia có 73 nhà in dùng chữ rời. Nhà in danh tiếng nhất là Aldine ở Venice đã xuất bản những tác phẩm cổ điển (chữ in bắt chiếc lối viết tay của Petraca)
- Brazil thuộc về Bồ Đào Nha. Năm 1530, Bồ Đào Nha bắt đầu công cuộc thực dân hóa Brazil.
1509:
Paré (1509 - 1590) nhà phẫu thuật Pháp, lập ra ngành phẫu thụât hiện đại, trong đó có việc buộc các động mạch để chống chảy máu và dùng cách bôi mỡ thay cho cách nung cháy các vêt thương và vết rạch.
Năm 1511:
Tây Ban Nha chiếm Cuba và Puerto Pico
27/3/1513:
Nhà hàng hải Tây Ban Nha là Juan Poncede Leon đặt chân lên bán đảo Florida phía Đông Nam nước Mỹ ngày nay, mở đầu cuộc hành trình khám phá miền bắc châu Mỹ. Vì trên đảo trồng nhiều hoa nên được gọi là Terra Florida (Đất nở hoa) và ngày 27 tháng 3 năm 1513 được gọi là Ngày Phục Sinh nở hoa (Pascua Florida)
1517:
Martin Luther bắt đầu tiến hành cuộc cải cách tôn giáo ở Đức.
1519:
Ulrich Zwingli bắt đầu vận động cuộc cải cách theo đạo Tin Lành ở Thụy Sĩ.
1519 - 1522:
Trong 3 năm Magellan thực hiện quộc hành trình thám hiểm vòng quanh thế giới, vượt qua Đại Tây Dương và Thái Bình Dương đến Phillippin và qua đời ở đó.
1520 - 1857:
Triều đại Mogol do Babur sáng lập ở Ấn Độ
7/3/1524:
Giovannide Verrazano, nhà hàng hải gốc Italia, thực hiện sứ mệnh của Vua Pháp François I đã đặt chân lên bờ biển Nam Carolina, thực hiện cuộc hành trình thám hiểm ven biển Bắc Mỹ (1524 - 1525).
1524 - 1525:
Phong trào chiến tranh nông dân ở Đức phát triển trên một quy mô rộng lớn, thu hút nhiều tầng lớp xã hội tham gia, trực tiếp tấn công vào chế độ phong kíên và giáo hội. Phong trào bị thất bại và bị đàn áp một cách tàn khốc
1526 - 1527:
Paracelsus, nhà hóa học, luyện kim thuật học và thầy thuốc Thụy Sĩ, lập ra ngành Liệu pháp hóa học, đề ra cho nền y học đương thời tư tưởng của Hippocrate cho rằng tự nhiên là người chữa bệnh tốt nhất.
1534:
Quốc hội Anh đưa vua Henry (III) lên địa vị người đứng đầu giáo hội nước Anh, đánh dấu thời kỳ Cải cách tôn giáo ở Anh
1543:
Nicolas Copernicus công bố phát kiến của ông về thiên văn học trong tác phẩm: Bàn về sự xoay vần của các thiên thể (Revolutionnibus Orbium Coelestium)
1543:
V.Vesalius (1514 - 1564), nhà giải phẫu người Flamand, xuất bản cuốn Decorporis Humani Fabrica, cuốn sách giáo khoa đầu tiên giải phẫu khác những quan niệm cổ truyền của Galen.
1546
Nhà thờ St.Pierre bắt đầu được xây dựng ở Roma, đến năm 1626 thì hòan thành. Thánh đường này là một công trình kiến trúc tuyệt đẹp với những mái tròn, nhiều vòng cung, tường dầy, cột lớn và sự cân đối của thời Phục Hưng.
1546:
Servvetus, thầy thuốc và nhà thần học Tây Ban Nha, khám phá ra tiểu tuần hoàn của máu giữa tim và phổi
1551:
Trường đại học San Marcos được thành lập ở Lima, thủ đô Peru
1551:
Trường đại học quốc gia Mexico được thành lập.
1556:
George Bauer, nhà khoa học Đức, lập khoa kháng vật học
1556 - 1598:
Triều đại Philippe II của Tây Ban Nha. Đây là triều đại mà quyền lực của Hapsbourg đạt tới đỉnh cao và là thời đại hoàng kim của văn học và nghệ thuật Tây Ban Nha.
1557:
Người Bồ Đào Nha đến Macao[/i] và bắt đầu buôn bán với Trung Quõc.
1559:
Gerhard Kremer, nhà khoa học Flamand, lần đầu tiên vẽ bản đồ theo phép chiếu trụ, thường được gọi là phép chiếu Mercator
1559 - 1603:
Triều đại Elizabeth I, sáng lập Giáo hội Anh và làm tăng quyền lực nước Anh. Thời đại Elizabeth được đánh dấu bằng sự nở rộ cuả nền văn học.
1560:
Năm sinh [i]Thomas Harriot (1560 - 1621), nhà tóan học, thiên văn, địa lý, hàng hải và triết học Anh. Ông đã chế tạo ra kính viễn vọng, tìm ra định lụât khúc xạ ánh sáng, đưa vào sử dụng những ký hiện đại số mới. Khoảng năm 1586, ông đã tiến hành mọt cuộc điều tra thống kê học về đất đai miền Virginia
1562:
Cuộc chiến tranh giữa những người theo đạo Thiên Chúa và những người theo đạo Huguenots ở Pháp nổ ra. Năm 1598, vua Henri IV ban hành đạo luật Nantes cho phép đạo Huguenots được truyền đạo hợp pháp, chiến tranh tôn giáo chấm dứt.
8/1566:
Mở đầu cuộc đấu tranh của quý tộc và nhân dân Netherland chống ách thống trị của Tây Ban Nha.
1577:
Năm sinh J.B.Van Helmont (1577 - 1644), nhà vật lý và là nhà giả kim thuật Flamand, khởi sinh ngành sinh hóa định lượng.
23/1/1579:
Do kết quả của cuộc đấu tranh chống Tây Ban Nha, hội nghị Utrech gồm đại biểu các tỉnh miền Bắc Nederland quyết định thành lập nước Cộng hòa Hà Lan với tên gọi chính thức là Liên hiệp các tỉnh, có hệ thống tiền tệ và đo lường, tổ chức quân sự và chính sách đối ngoại thống nhất. Đây là cuộc cách mạng tư sản đầu tiên trog lịch sử
17/6/1579:
Nhà hàng hải người Anh Francis Drake lên bờ biển California và tuyên bố đây là đất đai của nữ hoàng Anh quốc Elizabeth, đặt tên là Nova Albion. Sự kiện này đuợc coi là mốc mở đầu quá trình chinh phục và di dân của Vương Quốc An ở vùng đất mới.
1582:
Giáo hoàng Grégoire XIII (1502 - 1585) sáng tạo ra hệ thống Dương Lịch được sử dụng rộng rãi trên toàn thế giới (lịch Grégoire)
1588 (~):
Lý Thời Trân (người đời Minh) ở Trung Quốc hoàn thành cuốn Bản thảo cương mục, tác phẩm kinh điển dược học lớn nhất của Trung Quõc. Sách giới thiệu 1892 vị thuốc dược phân tích và phân loại rất khoa học.
1589:
Henry IV thíêt lập triều đại dòng họ Bourbon. Triều đại này cai trị nước Pháp đến năm 1792
1590:
Z.Janxen, nhà quang học Hà Lan, sáng chế kính hiển vi
1595:
Người Hà Lan bắt đầu chiếm Indonesia làm thuộc địa
Taj Mahal được khởi công xây dựng vào năm 1632 và hoàn thành 22 năm sau đó. Đây là một công trình kiến trúc chứa đựng một ma lực cuốn hút đủ làm rung động hàng triệu con tim, là di sản của lối kiến trúc Ấn - Hồi, vừa uy nghiêm, lộng lẫy mà vẫn rất tinh tế, nhẹ nhàng. Đó còn là biểu tượng của tình yêu vĩnh cửu, là những giọt lệ rơi được tạc bằng đá cẩm thạch và thể hiện niềm tin tuyệt đối vào đấng Allah. Người ta thường nói, thật không lí giải được vì sao Shah Jahan lại có thể chọn được một mẫu kiến trúc đẹp lộng lẫy đến vậy? Câu trả lời chỉ có thể là do tình yêu vĩ đại mà ông đã dành cho bà. Bởi lẽ nhìn vào đó, dường như mọi nét đẹp của người phụ nữ đều được trình bày hết sức tinh xảo. Từ chiếc vườn hình chữ nhật tựa dáng một nét nghiêng của người phụ nữ cho đến vòm cổng ra vào như chiếc khăn che mặt của người con gái đạo Hồi trong đêm hôn lễ. Phần chính của công trình chính là tòa lâu đài bát giác cao 75m với mái vòm được làm hoàn toàn bằng đá cẩm thạch trắng và sa thạch được lấy riêng tại Rajasthan và Dehli.
1600:
Thành lập Công ty Đông Ấn của Anh nắm độc quyền buôn bán và tiến hành xâm chiếm Ấn Độ và các nước phương Đông. Công ty này giải tán năm 1858
William Gilbert (1544 - 1603) nhà y học và vật lý học Anh, xuất bản cuốn: De Magnete, được coi là cơ sở tiến hành những công trình tương lai về từ học và điện học.
1601:
Năm sinh Pierre de Fermat[/b] (1601 - 1665), nhà toán học Pháp tìm ra phép hình học tích phân, lập ra lý thuyết về số hiện đại và phép tính xác suất.
1602:
Thành lập Công ty Đông Ấn của Hà Lan (viết tắt là V.O.C) nhằm buôn bán và tiến hành xâm chiếm quần đảo Indonesia làm thuộc địa.
G.Galilei (1564 - 1642) nhà vật lý và thiên văn Italia, tìm ra định luật chuyển động của các vật thể rơi tự do, dao động quả lắc và mặt phẳng nghiêng. là một trong những nhà sáng chế kính thiên văn, năm 1609 đã khám phá sự chuyển động của Mặt Trăng.
1603 - 1867:
Ieyashu lên cầm quyền, thiết lập nên triều đại Tokugawa ở Nhật Bản. Trong thời kỳ này, chế độ phong kiến tập quyền Nhật Bản được củng cố, kinh tế được phát triển, Thủ đô được xây dựng tại Tokyo.
1609:
Báo chí bắt đầu được xuất bản trên lục địa châu Âu. Tờ báo đầu tiên là Avis Relationorder Zeitung ở Đức.
1609 - 1619:
Keples (1571 - 1630), nhà thiên văn học kiêm chiêm tinh học, tìm ra ba định luật cơ bản về chuyển động của các hành tinh
1609 - 1625:
Công ty New Amsterdam của Hà Lan tổ chức di dân và buôn bán ở vùng đất phía bắc sông Hudson và phía Nam sông Delaware (Bắc Mỹ), thành lập New Nettherland, thủ phủ là New Amsterdam. Cuộc chíên tranh Anh - Hà Lan (1664) đã chuyển vùng này sang tay người Anh, đổi tên là New York.
1614:
John Napier, nàh tóan học Scotland, phát minh ra số Logarit: phương pháp tính toán số học hiệu lực bậc nhất.
1615:
M.Cervantès (1616), nhà văn Tây Ban Nha xuất bản cuốn Don Quichotte, một trong những tác phẩm văn học nổi tiếng nhất thời Phục Hưng
1619:
René Descartes (1596 - 1650), nhà triết học, vật lý học và toán học Pháp, phát biểu phép hình học phân tích.
30/7/1619
Hội nghị đầu tiên ở Jamestown của các đại biểu người Anh di cư sang Bắc Mỹ quyết định thành lập Viện các nhà tư sản, đặt cơ sở đầu tiên cho cơ quan lập pháp bang Nirginia sau này.
1620:
Francis Bacion (1561 - 1626), nhà khoa học Anh, xuất bản cuốn Novum Organum lần đầu tiên làm sáng tỏ thuyết chính thức về logic cảm ứng.
1623:
Năm sinh Blaise Pascal (1623 - 1662) nhà toán học, nhà vật lý học, nhà văn và nhà giáo Pháp, sáng lập ký thuyết xác suất hiện đại, đặt ra định luật về áp suất tĩnh (định luật Pascal)
1626 (~):
Sanctorius, thầy thuốc Italia lần đầu tiên mô tả việc dùng nhịêt kế y học trong chẩn đoán bệnh.
1627:
Cuộc khởi nghĩa nông dân Thiểm Tây (Trung Quõc) bùng nổ dưới sự lãnh đạo của các thủ lĩnh: Cao Nghênh Tường, Trương Hiến Trung, Lý Tự Thành. Năm 1636 Lý Tự Thành trở thành người lãnh đạo của lực lượng khởi nghĩa ở miền Bắc. Cuộc khởi nghĩa của Lý Tự Thành đã giành được nhiều thắng lợi. Năm 1644 Lý Tự Thành tên ngôi Hoàng Đế ở Tây An (Thiểm Tây) đặt tên nước là Đại Thuận. Nhưng do nội bộ bị chia rẽ, năm 1646 quân khởi nghĩa bị quân Thanh đánh bại.
1628 - 1638:
Triều đại của ShahJahan cai trị Ấn Độ.
Shah Jahan và con trai
1632:
ShahJahan khởi công xây dựng lăng Taj Mahal một trong những công trình kiến trúc đẹp nhất thế giới, được xây dựng để tặng hoàng hậu, người vợ được nhà vua yêu quý nhất.
1639:
Chính sách đóng cửa của Nhật Bản Mạc Phủ Tokugawa trục xuất ngừơi Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha ra khỏi Nhật Bản.
4/1638:
Nhà hàng hải gốc Hà Lan P.Miniut phục vụ triều đình Thụy Điển đã vượt biển cùng 50 người dân. Thụy Điển đến cửa sông Delaware ở Bắc Mỹ, thiết lập vùng đất vùng đất New Sweden và xây dựng pháo đài mang tên hoàng hậu Christina. Nhưng cuộc chiến tranh Thụy Điển - Hà Lan (1655) đã đưa vùng đất này về tay người Hà Lan, chấm dứt nỗ lực của người Thụy Điển muốn định cư ở vùng đất mới.
4/1/1642:
Ngày sinh I.Newton (1642 - 1727), nhà thiên văn học, vật lý học và triết học người Anh.
22/8/1642:
Bùng nổ cuộc nội chiến lần thứ nhất (1642 - 1646) mở đầu cuộc cách mạng tư sản Anh do O.Cromwell lãnh đạo nhằm lật đổ chế độ quân chủ của vương triều Stuart do Charles I đứng đầu.
1643:
Louis XIV (1638 - 1715) lên ngôi nước Pháp khi 5 tuổi. Từ năm 23 tuổi (1661) trực tiếp cầm quyền, tiến hành cải cách về tài chính, khuyến khích phát triển nông nghiệp và công thương nghiệp, tổ chức lại hải quân và lục quân tiến hành nhiều cuộc chiến tranh ở châu Âu. Đồng thời củng cố về quyền lực chính quyền trung ương, xây dựng nền chuyên chế quân chủ phong kiến.
2/7/1644:
Chiến thắng của quân đội Sườn sắt (Ironside) do O.Cromwell chỉ huy tại Marston Moor đánh dấu bước ngoặt của cuộc nội chiến lần thứ nhất ở Anh, có lợi cho lực lượng cách mạng.
14/16/1645:
Chiến thắng của O.Cromwell tại trận Naseby buộc vua Charles I phải chạy trốn lên Scotland và bị bắt ở đó. Trận đánh có ý nghĩa quyết định đối với vịêc kết thúc cuộc nội chiến lần thứ nhất ở Anh.
18/10/1647:
Công bố Bản thỏa ước của nhân dân, cương lĩnh chính trị của phái San Bằng ở Anh do J.Lilburn (1616 - 1657) lãnh đạo. Đòi quyền tuyển cừ phổ thông, bầu Nghị viện, thành lập chế độ cộng hòa, tự do tín ngưỡng, tự do kinh doanh, xóa bỏ mọi đặc quyền có tính chất đẳng cấp, Được quần chúng nhân dân và quân đội cách mạng ủng hộ.
2/1648 - 8/1648:
Cuộc nội chiến lần thứ 2 ở Anh. Lực lượng cách mạng Cromwell đánh thắng thế lực bảo thủ của vua Charles I.
4/1/1649:
Nghị viện Anh tuyên bố thủ tiêu chế độ quân chủ chuyên chế phong kiến, lập tòa án xét xử nhà Vua Charles I
31/1/1649:
Vua Anh Charles I bị xử tử theo quyết định của tòa án cách mạng, đánh dấu thắng lợi của cách mạng tư sản Anh (1642 - 1649)
19/5/164:
Thiết lập chế độ cộng hòa ở Anh (1649 - 1653) dưới sự lãnh đạo của O.Cromwell
8/1649:
Cromwell tiến hành chiến tranh xâm lược Irland (1649 - 1650). Năm1652 ban hành đạo luật về thể chế Irland, thiết lập nền thống trị của nước Anh trên đảo.
1649 - 1651:
Phong trào của phái Đào đất do Winsteley (1609 - 1657) đứng đầu đòi xóa bỏ quyền tư hữu với khẩu hiệu: Đất đai chẳng thuộc về ai, hãy làm chung và ăn chung Chủ trương khai hoang để xây dựng xã hội thành công xã hội không có tình trạng bóc lột với niềm tin: Bằng tình yêu và lòng kiên nhẫn, chúng ta sẽ thắng
1650:
Cromwell tiến hành chiến tranh xâm lược Scotland (1650 - 1652)
1652:
Chiến tranh Anh - Hà Lan (1652 - 1654), buộc Hà Lan phải chấp nhận Luật hàng hải (1651) của Anh quy định nước Anh chỉ nhập cảng hàng hóa do tàu Anh hoặc tàu của nước có hàng chở đến. Hà Lan bị gạt khỏi địa vị người chở hàng trên biển Chiến tranh Anh - Hà Lan còn xảy ra lần thứ hai (1665 - 1667) và lần thứ ba (1672 - 1674) xác lập địa vị bá chủ mặt biển của Anh.
16/12/1653:
O. Cromwell tuyên bố thiết lập chế độ cai trị độc tài dưới danh nghĩa: Bảo hộ vương (1653 - 1658), kết thúc chế độ cộng hòa ở Anh.
1660:
Con của vua Charles I trở về nước Anh lên ngôi vua hiệu Charles II (1630 - 1685), khôi phục vương triều Stuart.
28/4/1686:
I.Newton, nhà bác học Anh trình bày tác phẩm: Các nguyên lý toán học của triết học tự nhiên, cơ sở khoa học cổ điển
11/1688:
Wilhelm Orange (1650 - 1702), Thống đốc Hà Lan, con rể của vua Anh James II, đổ bộ vào nước Anh và loại bỏ Vua James II, giành lấy ngai vàng, hiệu Wilhem III (1689 - 1702). Lịch sử nước Anh gọi đây là cuộc cách mạng vẻ vang, kết quả của sự thỏa hiệp giữa giai cấp tư sản và thế lực phong kiến, dẫn đến sự thiết lập chế độ lập hiến ở Anh.
16/1/1689:
Ngày sinh Charles Montesquieu (1689 - 1766), nhà văn, nhà sử học, nhà xã hội không tưởng Pháp, người đặt nền móng lý thuyết về tam quyền phân lập trong tác phẩm: Tinh thần luật pháp
2/1968:
Nghị viện Anh thông qua Đạo luật về quyền hành, quy định quyền lục của nghị viện và của nội các do Thủ tướng đứng đầu. Quyền của nhà Vua bị hạn chế, chỉ có ý nghĩa tượng trưng. Đạo luật vè quyền hành đặt cơ sở cho chế độ quân chủ lập hiến ở Anh.
18-07-2009
Chế độ Linear
