|
Đặng Đức Siêu (1751-1810)
Đặng Đức Siêu (1751-1810) là danh thần, danh sĩ đời Gia Long. Quê làng Phụng Cang, huyện Bồng Sơn, nay là ấp Vĩnh Phụng, xã Hoài Xuân, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định.
Năm 16 tuổi ông đỗ Hương tiến, được Định vương Nguyễn Phúc Thuần bổ làm việc ở Viện Hàn lâm tại Phú Xuân. Sau, chúa Trịnh, nhà Tây Sơn đều có mời ông ra làm quan, ông đều từ chối.
Khi nghe Nguyễn Ánh hoạt động trong Nam, ông theo vào giúp, được lãnh chức Trung dinh tham mưu, ra vào trong chốn màn trướng, thân cận với nhà vua. Sau ngày đại định, nghi lễ, chiếu biểu của nhà vua, phần lớn đều do ông soạn thảo. Làm quan đến Thượng thư bộ Lễ. Sung chức Phụ đạo cho Hoàng tử, đem đạo thánh dạy dỗ, được nhiều sự bổ ích. Lúc chết, ông được nhà vua tặng chức Tham chính. Năm Minh Mạng thứ sáu (1825) được tăng chức Thiếu sư Hiệp biện đại học sĩ. Năm Tự Đức thứ năm (1852), ông được thờ vào miếu Trung hưng công thần.
Đức hạnh, tiết tháo của ông đáng là nhân vật đệ nhứt của triều Nguyễn.
Sách Việt Nam Danh Nhân Tự điển của Nguyễn Huyền Anh lại ghi về phu nhân như sau:
Đặng Đức Siêu có bà vợ chính thất là Nguyễn Thị Ngữ, người huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên, là một bậc tiết phụ hiếm có. Khi chồng theo chúa Nguyễn vào Gia Định, bà ở nhà thủ tiết nuôi con. Tư đồ Tây Sơn là Vũ Văn Dũng muốn cưới bà làm vợ, bà nhất định khước từ. Sau chồng về, bị bệnh mà chết, bà lo tống táng tận lễ rồi ở vậy cho đến già. Đời Minh Mạng sắc cho biển Tiết phụ có khắc 4 chữ “Đông quản phương tiêu”.
Về sự nghiệp văn chương, Đặng Đức Siêu là tác giả bài Văn tế Thượng sư Bá Đa Lộc, bài Văn tế Võ Tánh, Ngô Tùng Châu, bài Hồi loan khải ca nói về chiến công thống nhất đất nước của vua Gia Long. Ngoài ra, ông còn soạn một quyển sử về triều Nguyễn gọi là Thiên Nam đế hệ, chép sự việc từ đời Triệu tổ Nguyễn Kim đến đời Định Vương Nguyễn Phúc Thuần.
Đặng Đức Siêu có người con là Đặng Đức Chiêm làm quan đến Hải Dương tổng đốc.
|