|
Cao Bá Nhạ(? - 1861)
Cao Bá Nhạ(? - 1861) là nhà thơ thế kỷ 19, con Cao Bá Đạt, cháu Cao Bá Quát, không rõ năm sinh, ông nổi tiếng văn chương không kém gì cha và chú. Ông quê làng Phú Thị, huyện Gia Lâm, xứ Kinh Bắc tức tỉnh Bắc Ninh nay thuộc làng Phú Thị, xã Phú Thị, huyện Gia Lâm, TP Hà Nội.
Sau khi Cao Bá Quát thất bại trong cuộc khởi binh chống lại nhà Nguyễn với danh nghĩa phù Lê, cả nhà họ Cao đều bị hại. Duy ông trốn thoát, cải họ đổi tên, lén về một làng thuộc hạt Mỹ Đức, tỉnh Hà Đông, dạy học kiếm sống.
Trong 6 năm trốn tránh, cuối cùng ông cũng bị người tố cáo. Quan triều kéo đến vây nhà, bắt ông đóng cũi tống giam ở ngục thất Hà Nội rồi chuyển sang Bắc Ninh, vào khoảng năm Tân Dậu 1861.
Tại ngục, ông viết một bài biểu trần tình, bằng chữ Hán, theo lối tứ lục, và một khúc ngâm Tự tình bằng quốc âm theo lối song thất lục bát dài 608 câu, trình nhà đương quyền, văn lâm li, tình bi thảm.
Cuối cùng ông vẫn bị phát vãng lên mạn ngược, ông bỏ mình nơi ma thiêng nước độc. Tác phẩm của ông: Tự tình khúc, Cao Bá Nhạ trần tình trạng
Tự tình khúc gồm 608 câu viết theo thể song thất lục bát, có thể chia làm bốn phần chính, mạch lạc khó phân minh.
Trong tám câu mở đầu, tác giả trải qua tám năm ẩn náu (1854 - 1862), bây giờ bị bắt, ông muốn tỏ bày nỗi oan với trời. Rồi ông viết về dòng họ Cao của ông ở Phú Thị đã mấy đời khoa hoạn, bao giờ cũng giữ hai chữ “trung cần 忠 勤 ”. Thân phụ ông chỉ làm chức “thú lệnh 戍 令 ” (tri huyện) cũng nổi tiếng thanh liêm.
Ông giãi bày tâm sự đau thương của ông khi ẩn náu, chỉ biết một lòng hiếu trung, vui cùng cỏ cây đèn sách, cốt giữ gìn “di thể” cho tròn đạo hiếu, ngày ngày mong bức “xá thư”. Vì có kẻ xấu bụng tố giác, ông bị bắt giải đi nay Hải Dương mai Bắc Ninh. Tuy vậy ông vẫn ẩn nhẫn một lòng trung chính. Ông thương mẹ già, vợ dại, con thơ, cây cảnh ông đã chăm nom với cả tấm lòng nghệ nhân của ông.
Cuối sách (bài tự tình) ông không quên gởi lời thăm tất cả và hẹn ngày đoàn tụ. Ông tự nhủ không nên buồn và hãy tin ở đạo trời chí công.
|